Translate this text / Traduci e texto aki:    

N°. 39. Vrijdag 7 Maart 1908. lste Jaargang. ONIAAL WEBKB Orgaan der Vereeniging
Abonnementsprijs per jaar.
Vrij aan buis of franco per post binnenland bij vooruitbetaling . f 2.00 Voor Oost-lndië en het Buitenl. » 3.00 Afzonderlijke nummers. . . . »0.10 Men abonneert zicii voor minstens zes maanden ingaande op den dag der eerste toezending f 1. —
Prijs der advertentiën.
Per regel . . f 0.10 Bij plaatsing van 300 regels . - 0.09 » » » 1000 » . - 0.08 » » » 3000 » . - 0.07
R E D A C T I E : De 4de Commissie, aan welke de verspreiding van populaire kennis omtrent Oost- en West-Indië is opgedragen. Mededeelingen of Ingezonden Stukken moeten worden geadresseerd „aan de Redactie", en gezonden aau den Heer G. E. V. L. VAN ZUYLEN, Voorzitter der Redactiecommissie, Sa Heerengracht, of den Secretaris, Mr. G. VAN SLOOTEN AZN. , 43 Conradkade, beiden Den Haag. Voor de Administratie en Advertentiën wende men zich tot de uitgevers-Maatschappij „HET GEMEENSCHAPPELIJK BELANG" Haagpoort 4 , Den Haag,
Dit nummer bestaat uit Twee Bladen.
Het hoofddoel der Vereeniging is: Het verspreiden Tan populaire kennis omtrent onze Indien onder gansch liet volk en het bevorderen der welvaart in die gewesten, ont zoodoende en ook door liet verleenen van onderlinge hulp, ware belangstelling en liefde te kweeken tusschen Nederland bier en ginds. De Vereeniging vestigt zooveel mogelijk, zoowel in Europa als in Indië, afdeelingen, die te zanten met het hoofdbestuur dit doel trachten te bereiken. Om lid te worden, k a n men zich persoonlijk of per briefkaart aanmelden bij een der afdeelingen of aan het bureau in den Haag Heerengracht 4, dat iederen dag, behalve Zon- en feestdagen, van 1 0 - 1 3 en van 3 — 4 «re open is. Gewone leden betalen eene contributie van f 1.— tot f 5. — . Zij, die f5.— en meer 's jaars, of f ÏOO.— in eens betalen, zijn donateurs. De leden kunnen, zoolang er geene afdeeling in hunne woonplaats is, kiezen bij welke afdeeling zij «iel« willen aansluiten. Aan de donateurs en aan leden, die f 1.50 of meer contributie betalen, wordt het orgaan gratis toegezonden. Ieder lid wekke in zijne omgeving, zooveel mogelijk, anderen op om lid der Vereeniging te worden en geve daartoe dit blad na het gelezen te hebben aan vrienden en bekenden.
Mededeelingen : I. van de afdeeling 's-Graven h age. CONVOCATIE tot de JAARLIJKSCIIE ALGEMEENE VERGADERING der afdeeling 's Gravenhage, op Vrijdag 23 Maart des avonds 8 uur in het gebouw Heerengracht 4.
AGENDA : a. Verkiezing van het Bestuur; b. Rekening en verantwoording over het geldelijk beheer ; c Jaarverslag; d. Benoeming van leden in het Hoofdbestuur der Vereeniging „Oost en West"; C- Eventueele voorstellen aan de algemeene vergadering der Vereeniging „Oost en West".
Het Bestuur: N. VAN ZUYLEN -TKOMP, Presidente. G. B. H. H. GONGGRIJP, Vice-President. M. TEN BOSCH—BOSSCHEE, Penningmeesteres. Mr. G. VAN SLOOTEN AZN., Secretaris. ELISE A. HAIGHTON. E. KUNST -HEYNNEMAN. ME. D. MOUNIER. ME. A. SLOTEMAKER. M. TERSTEEG-PRONK.
FEUILLETON.
De plaats en het werk der Oost-Indische Vrouw in het Inlandsche huishouden en hare verhouding tot de maatschappij.
Tijdens de tentoonstelling van vrouwen-arbeid in 1899 e n de daaraan verbonden congressen over het maatschapPelijk werk der vrouw in Oost-lndië, had de Viee-Presidente t , e r O.-Indische afdeeling plan een geschrift op te stellen °ver de positie en den arbeid der Inlandsche vrouw in °nze Oost. Zij richtte een verzoek om inlichting aan alle doofden van gewestelijk bestuur en ontving van enkelen e° ook van eenige Inlandsche hoofden zeer belangrijke &egevens; niet voldoende echter om haar plan uit te voeren. j thans heeft zij die stukken aan ons blad afgestaan en Qankbaar zullen wij er gebruik van maken, om onze lezers r achtereenvolgens kennis mee te doen maken. " ij beginnen de Serie met :
**e Inlandsche vrouw in de afdeeling Soemedang-.
0 /^uwen-emancipatie i s j n de Indische maatschappij een On ^ nc*e zafik- Er bestaat dan ook geen woord voor dit §ekende begrip in de Soendaneesche taal.
II. Van de 5e Commissie.
Wij vestigen de bijzondere aandacht, van onze leden in de eerste plaats, maar ook van niet leden, want de toegang is vrij, op de Bazaar die blijkens achterstaande advertentie Vrijdag 7 Zaterdag 8 Maart van 3 tot 5 | ure door de Vereeniging Tryfena wordt gehouden van :
een merkwaardige collectie voorwerpen uit de Talauteilanden door de Inlanders zelf vervaardigd. Wij kunnen een bezoek aan dien Bazaar gerust aanbevelen, Het zien der voorwerpen is reeds de moeite waard en lichtelijk vindt men er iets dat men koopen wil. De verzameling bestaat uit Koffo-weefsels, zoowel grove voor Serre-bekleeding, als fijnere voor kleedingstukken (rokken, blouses enz.). Verder, miniatuur scheepjes en huisjes in gesneden hout, vischtuig, mandwerk van bamboe en fraai kant werk (krawangan).
Voor den noodlijdenden Javaan
In de verantwoording in ons vorig nummer zijn enkele drukfouten; wij laten die rekening daarom hieronder nog eens overdrukken: werd in de afgeloopen week ontvangen: van Mevrouw N.N. te Leiden . . . . ƒ" 20.— van Zuster F. uit Amsterdam . . . . - 2.— van Mevrouw G. den Haag - 3.50 van Bob - 0.50 uit Zoeterwoude - 16.50 van de Vrouwelijke Studenten te Amsterdam - 4,50 van N.N. den Haag - 2.00 van oon oohrij vor on 0011 ieQcto(jb"ui : „Een twijfelachtige geldkwestie omgezet in rijst voor den hongerenden Javaan" . . . - 42.00 van den heer en Mevrouw B. te Utrecht . - 100.00
te samen f 191,00 Wij hielden 20 Februari in kas - 369.10
totaal f 560.10 Aan onkosten voor den telegraphischen postwissel van f 1000 werd betaald f 33.90 Voor een 25 Februari genomen postwissel van f 400 aan het Bestuur der afd. Nederlandsch-Indië . . . - 400.60 aftrekken f 434.50
Rest in kas f 125.60
In het geheel hebben wij aan het Bestuur der afdeeling in Indië overgemaakt : ƒ• 300 + ƒ 1000 + f 400 = f 1700. Sedert kwam bij ons in: van S. P. M. uit Arnhem f 3.— van N. N. uit Amsterdam „ 100.— van A. v. S. te Tw „ 2.50 van mevr. J. P. V. te 'sH „ 1.00 voor eenige exemplaren van het Koloniaal Weekblad, waarin over den hongersnood en den Javaan geschreven wordt „ 1.00 van A. P. P. den Haag „ 20.— van A. R. Amsterdam „ 1 0 . — van v. d. Z. den Haag „ 2.50
Te samen f 140.00 Rest in kas . . . „ 125.60
Totaal f 265.60
Met de weinige behoeften, die de inlander heeft, kan hij in normale omstandigheden altijd nog wel een vrouw onderhouden. Een huisje is spoedig gevonden of gebouwd, vier wanden van bamboe en een dak van gedroogd gras (alang) daarboven, zijn reeds voldoende om tot woning te dienen en voedsel krijgt hij van zijn rijstveld, of bezit hij dit niet, ^dan kan hij met koeliearbeid gewoonlijk nog wel genoeg verdienen, om zijn gezin voor gebrek te behoeden. Er zijn daarom ook weinig vrouwen, hoe weinig behoorlijkheden zij ook mogen hebben, die niet trouwen. Het ongetrouwd blijven, is de grootste schande, die een meisje overkomen kan, niet alleen voor haar zelve, maar ook voor hare verwanten. Deze zullen dan ook altijd weten te bewerken, zoo het niet anders kan, met gebruikmaking van de macht van het geld, dat het meisje, zij het dan ook maar eea schijnhuwelijk doet, al duurt zulk eene verbindtenis vaak niet langer dan een paar dagen ; tegenover de buitenwereld is althans de reputatie der vrouw gered. Zelfstandig, zooals we dat in Europa zien, waar vrouwen allerlei betrekkingen bekleeden, en zelve in hun onderhoud voorzien, treedt de inlandsehe vrouw nooit tegenover de buitenwereld op. Bij transacties, als verkoop van sawahs, producten als anderzins treedt de man als haar natuurlijke vertegenwoordiger op. Eene uitzondering echter hierop maken vaak de echtgenooten van inlanders van aanzienlijken afkomst of van eenigen rang, die niet genoeg bezitten om hun stand naar behooren op te ho'uden. Deze vrouwen reizen vaak incognito als handelaarsters in preciosa of andere betrekkelijk kostbare zaken groote afstanden af om de waar aan den man of liever aan de vrouw te brengen en weten door die handel
Onze Compagnie-dag.
Nog altijd heerscht op Java dringende nood! Wederom bracht de laatste mail ons tijdingen, die het bewijs leveren, hoe naast Regeeringshulp ook die van particulieren kant dringend noodig is, wil men de ellende stuiten en overal doordringen, waar cholera en honger het volk letterlijk hebben uitgemergeld! Reeds vroeger hebben wij meegedeeld, hoe de heer van Emmerik te Salatiga tal van hongerigen spijsde en ze redde van den dood. Als vervolg hierop schrijft de Locomotief: „De ingezetenen van Salatiga mogen het aangename bewustzijn hebben, dat zij het hunne gedaan hebben om te zorgen, dat in hun omgeving niemand van den honger zou omkomen. Want toen het bleek, dat de nood grooter was, dan men meende, hebben allen wat dieper in de beurs getast, zoodat de commissie voor de maand Januari over plm. f155 beschikken kon. Toch zal menigeen denken: hoe is het mogelijk om met een bedrag van plm. f230 dat alles te doen? Dit schijnbaar onmogelijke is mogelijk geworden door de onvolprezen en geheel belangelooze toewijding van het Leger des Heils (hier vertegenwoordigd door de familie van Emmerik, Mevr. Russell en kapt. Young.) Want het zegt iets, dag in dag uit een zwerm der meest schamele inlanders op zijn erf te ontvangen (hoe gevaarlijk in zoo'n choleratijd !), al die porties rijst, sajor, sambal en djagoeng te koken, klaar te maken, uit te deelen; dat vieze, gore gezelschap, vriendelijk en hartelijk te ontvangen, te helpen, op te beuren; hun vervuilde wonden te reinigen en te ver- binden ! En ellende was er."
Over den toestand te Semarang meldt de Sem. Ct. :
toestand der arme bevolking van verschillende districten in dit gewest, welke eenige maanden geleden bedelend langs 's Heeren wegen in de stad werd aangetroffen. Men weet, dat honderden van dit volk door de politie — van de straat, (om zoo te zeggen) werden opgeraapt en onder dak gebracht in het groote, ruime dwangarbeiderskwartier op Boegangan, dat tegenwoordig voor zijn oorspronkelijke bestemming veel te groot is, omdat er maar ongeveer zestig dwangarbeiders in zijn, terwijl er plaats is voor meer dan duizend. Om die reden is dan ook de betrekking van directeur voor het kwartier ingetrokken. Om op het arme volk, dat daar nu verzorgd en gevoed wordt, terug te komen, deelen wij mede, dat successievelijk in den loop van eenige maanden meer dan duizend mannen, vrouwen en kinderen daar huisvesting kregen. Een maand geleden was dit aantal nog zeshonderd en op het oogenblik nog slechts tweehonderd. Een dokter-djawa vertoeft daar dengeheelen dag, om dadelijk bij de hand te zijn om de gewonden te verbinden. De zwaar gewonden of met afzichtelijke wonden overdekte lieden werden opgenomen in het stadsverband, dat daardoor spoedig genoeg overvol werd, waardoor het overbrengen van een grooter gedeelte der lijders naar de gebouwen van het vroegere hulpkrankzinnigengesticht aan een dringende behoefte voldoet. Zoodra deze lieden genezen waren en voldoend gevoed, en daardoor krachtiger, werden zij naar hun respectievelijke negorijen teruggestuurd! Wil men een blik in de ellende dier lieden slaan, dan neme men een kijkje in bovengenoemd kwartier, waar tweehonderd van dit volkje verzorgd worden, uitgeteerde wezens, met'holle wangen, mannen, vrouwen en kinderen staren u aan, alsof zij u het een en ander smeeken. De voeding is goed, buitendien oefent schout Berghuis, van wien gezegd kan worden, dat hij
niet zelden het noodige te vergaren, om den man zijn stand te helpen ophouden. De positie der gehuwde vrouw wordt typisch gekenschetst door het spreekwoord : //Pare lamoen di loear kèuèh eadjang lalaki lamoen geus didjero leuid adjang awèwèv. //(//Zoolang de rijst, nog buiten de schuur is, behoort zij ,/tot de bemoeienis van den man, indien ze reeds daar//binnen is, tot die der vrouw.//) Daarmede wil men te kennen geven, dat de man voor het noodige levensonderhoud van het gezin zorgt, de vrouw voor de administratie van het huishouden. Doch hoewel dit een zeer voorname plicht is, bemoeit zij zich niet uitsluitend daarmede; buiten de huishouding heeft zij, zooals hieronder zal blijken, nog andere werkzaamheden te ver- , richten, die niet van belang ontbloot zijn en ook aan //the struggle for life// neemt zij ijverig deel, vooral wanneer deze te zwaar blijkt voor den man alleen. De zorg voor de kinderen is aan de moeder opgedragen. Alleen als de jongens op ouderen leeftijd komen, leert de vader hun een en ander van den sawahbouw of van het door hem uitgeoefend bedrijf. De meisjes staan tot haar huwelijk steeds onder de leiding der moeder. Aan eene opvoeding, in den westerschen zin van het woord, wordt door den Soendanees echter weinig gedaan. Wat de kinderen, vooral de meisjes, zich aan kennis eigen maken, leeren zij veeleer in den omgang met anderen, dan op school. Dat zij hierdoor met het vele goede ook veel slechts te weten krijgen, is licht te begrijpen, vooral op het gebied der physiologie van den mensch en in het bijzonder dat der meer intieme samenleving van man en vrouw, is de kennis der meisjes vaak zeer groot.
werkelijk begaan is met het lot dezer menschen, voortdurend controle uit, zoodat wij verzekerd kunnen zijn, dat niemand te kort wordt gedaan. Driemaal per dag wordt eten verstrekt en de slaapplaatsen zijn in de leege, ruime localen ingericht op houten britzen, mannen bij mannen, vrouwen bij vrouwen, en kinderen bij kinderen. Naar men uit Ambarawa aan hetzelfde blad mededeelt, is de toestand der bevolking aldaar ook verre van couleur de rose te noemen, want dat daar ook, helaas! honger wordt geleden, bewijst de omstandigheid, dat berichtgever bij de lange brug in de buurt van de benteng, een uitgeteerd lichaam van een man zag, bezig met de afgevallen vruchten van den kenariboom op een steen stuk te slaan, om zich te voeden met de schil en de vrucht der noot. Twee jonge Javaansche kinderen, broodmager, kwamen bij een ingezetene om eenig voedsel te smeeken. Deze, iemand die gelukkig het hart op de rechte plaats heeft, was zoo innig begaan met het lot der hongerige kinderen, dat hij aan zijn bedienden onmiddelijk last gaf de kinderen flink te laten eten. Men kan het den goedhartigen ingezetene echter niet kwalijk nemen, dat hij meteen eenige verwenschingen uitliet aan het adres van het gouvernement, dat voortdurend in gebreke blijft afdoende maatregelen te nemen, om aan al die ellende, die nagenoeg in geheel Midden-Ja va, het dichtst bevolkte deel, heerscht, een eind te maken.
En in de N. Vorstenlanden vinden wij het volgende :
„In een dessa in het district Gemolong, waar cholera en hongersnood hand aan hand hoogtij hebben gevierd, stierven korten tijd geleden aan genoemde ziekte kort achter elkander een vader en een moeder, nalatende vijf kinderen, waarvan het oudste, een meisje van nog goon vijftien en liet jongste een jongetje van anderhalf jaar. Een tijd van zware beproeving brak voor het meisje aan, daar zij geen familieleden had en niemand met het oog op de schaarschte, die iedereen nederdrukte, zich over haar en haar broertjes en zusje wilde ontfermen of haar ontlasten van de zorg over een der laatsten. Zoo goed en zoo kwaad het ging, zorgde zij echter voor het onderhoud van allen. Alsof haar ongeluk nog niet groot genoeg was, drie maanden na den dood der ouders stortte het huisje, waarin de kinderen woonden, van ouderdom in, gelukkig (of ongelukkig?) zonder iemand te dooden of te verwonden. Het meisje moest toen haar intrek nemen bij buren, die echter hun hulp niet verder uitstrekten dan tot het verleenen van huisvesting. Voor den kost van haar en haar familie moest het meisje maar zelf zorgen. Die zorg scheen het kind ten laatste te zwaar te wezen. Op een morgen bracht zij haar jongste broertje naar de kali en verdronk hem. Het lijkje werd door de politie opgevischt, die dadelijk het meisje er mee confronteerde. Zonder omwegen bekende zij haar misdaad, zeggende dat zij niet in staat was voor vijf monden te zorgen. En broertje was zoo lastig. Hij huilde dag en nacht, omdat hij geen eten genoeg kreeg."
Waar wij nu sedert bijna eenjaar er op hebben gewezen, dat het Nederlands plicht was om te geven, omdat de landgenooten daarginds zoo bitter lijden, verheugt het ons te vernemen, dat het Hoofdbestuur onzer vereeniging gisteren besloten heeft, den Susten dezer, den herinneringsdag van het vóór 300 jaren oprichten der O.-I. Compagnie, die den grondslag legde tot ons Koloniaal Rijk in Azië, te herdenken zoodanig, dat die geEn toch hoort men hoogst zelden van bepaald onzedelijke handelingen van kinderen benedenden leeftijd der puberteit, integendeel zelfs in hun taal en manieren zijn de kinderen zelden onbehoorlijk. "Van gezond verstand is het Soendaansche meisje niet ontbloot, bovendien is zij zeer bevattelijk in het aanleeren van alles, wat tot de inlandsche huishouding kan gerekend worden te behooren. In het presteeren van huishoudelijke diensten is zij haar moeder vaak een groote steun; niet zelden toch ziet men aan het nog jonge kind de zorg der huisdieren of de marktgang overgelaten, terwijl het een niet gering aandeel neemt in de toebereiding der maaltijden. Schoolgaan doen de meisjes, zooals we gezien hebben, doorgaans niet, hoewel in dit opzicht gedurende de laatste jaren, tengevolge van uitbreiding der inlandsche onderwijsinrichtingen vooruitgang valt waar te nemen. De geboorte van een meisje geeft doorgaans aanleiding tot verschillende plechtigheden en feesten, waarvan de luister en aard verschillen naarmate van de gegoedheid der ouders; de algemeene strekking er van is, om moeder en kind tegen den invloed van booze geesten te beschermen. De naamgeving geschiedt reeds weinige dagen na de geboorte, naamsverandering (zooals dat bij de jongens altijd hetgeval is) heeft echter later nooit plaats. Het afvijlen der tanden geschiedt op 12 à 13 jarigen leeftijd en doorgaans kort vóór het huwelijk. De cermoniën hierbij gebruikelijk verschillen niet noemenswaardig van die in andere Mohammedaansehe landen in zwang Hoewel de man zijn vrouw zonder eenigen grond verstouten kan, laat hij zich hiervan vaak weerhouden door
denkdag onzen a r m e n lijdenden Javanen zal t e n goede komen. In alle gemeenten van ons land toch, waar personen of commission zich tot het houden daarvan bereid zullen verklaren, zal eene openbare collecte worden gehouden voor den nood-lijdenden Javaan. Tevens zal echter ook de vreugdedag worden gevierd, die tot dit weldoen aanleiding gaf. Met trots immers mogen wij ons herinneren, den onversaagden geest van onze moedige en wakkere voorvaders der 17de e e u w !
W E E K O V E R Z I C H T .
"Wij beginnen ditmaal onze berichten met twee droeve tijdingen uit het moederland. I s a a c D i g n u s FRANSEST VAN D E P U T T E , Lid van de Eerste Kamer der Staten-Generaal en Oud-Minister van Koloniën, overleed den 3 Maart in den ouderdom van 79 jaar. Een betrekkelijk korte ongesteldheid maakte een einde aan zijn tot het laatst toe werkzaam leven. Oorspronkelijk Zeeman won hij een fortuin als suikerfabrikant en tabakplanter in OostIndie werd nu bijna 40 jaar geleden lid van de Tweede Kamer voor Rotterdam en reeds in 1863 Minister van Koloniën onder Thorbecke tot 1866 toen hij, korten tijd te voren chef van het Kabinet geworden, door het amendement-Poortman op de cultuurwet, moest aftreden. Rotterdam zond hem dadelijk weer naar de Kamer en in 1872 stond hij op nieuw aan 't hoofd van een Ministerie, doch wederom slechts voor korten tijd. Van 1874-1880 had hij zitting in de Tweede Kamer voor Hoorn. Later door Zuid-Holland naar de Eerste Kamer afgevaardigd, had hij dââr nog dikwijls gelegenheid adviezen over Indische Zaken uit te brengen, die van kennis en van warme belangstelling getuigden. Het zou niet aangaan om in dit kort overzicht een eenigszins beteekenend beeld te geven van den grooten invloed, dien hij heeft uitgeoefend op de Indische politiek. Kenmerkend was het, dat hij in latere jaren zich aansloot bij wat men noemt de ethische koloniale politiek, daarmee bedoelende de politiek, die zoowei uit eerlijkheid en billijkheid, als uit welbegrepen eigenbelang, het vooropzetten vordert der belangen van de inlanders en van de blijvende bewoners van Oost-Indië. Reeds kort na de oprichting onzer Vereeniging trad hij als donateur toe.
De tweede tijding is de achteruitgang in den gezondheidstoestand van den Minister van Koloniën. Eenige dagen geleden werd door geneeskundigen het besluit genomen, dat een operatie onvermijdelijk was, de patiënt werd naar het Diaconessenhuis te Utrecht overgebracht, waar deze kunstbewerking door prof. Narath, met succes is verricht. Tot nu toe blijven de berichten over 's Ministers toestand gunstig.
Het voor ons 't meest belangrijke bericht uit 't Buitenland is zeker wel de onverwachte goede uitslag der suikerconferentie te Brussel. Nog in ons vorig nummer veronderstelden wij daarvan niet veel heil en thans geeft de Indépendance Belge reeds den „vermoedelijken" tekst van de vastgestelde conventie. Zij voegt er echter zelf bij, dat het beter is geen oordeel over den uitslag te vellen, vóór men met den offlcieelen tekst kennis maakt en dien goeden raad zullen wij dan ook opvolgen. Volgens de Etoile Beige wordt in het protocol der sluitingszitting gezegd, dat Nederland zich verbindt om gedurende den tijd der conventie geen directe of indirecte premie te zuilen toestaan aan suikers uit de Koloniën en dat deze niet in Nederland zullen worden toegelaten tegen een lager tarief, dan dat voor de suikers afkomstig uit de contracteerende landen.
De berichten uit Zuid-Afrika zijn den Engelschen niet gunstig en de Londensche bladen zijn het er over eens, dat de nederlaag van Van Donop's escorte bij Klerksdorp wel er toe moet geleid hebben, het moreel bij de guerilla voerende Boeren te verhoogen. Dat escorte bestond uit 580 man met twee veldkanonnen, een pompon en twee maxims. De la Rey viel aan met 1200 man en had een volkomen succes. De Engelschen verdedigden zich dapper, maar er bleef nagenoeg niets van hen over. De Times is bij uitzondering onpartijdig genoeg de la Rey en Botha twee bekwame aanvoerders te noemen en bewondering te betuigen voor het inzicht en het durven van beiden. De la Rey, die naar men zegt, zijn strijdmacht weer liet uiteengaan, wordt nu door Kekewich en Grenfield vervolgd. Ook in den Duitschen Rijksdag is de Zuid-Afrikaansche oorlog meer ter sprake gebracht. Het lid Gradnauer had den wensch te kennen gegeven, dat Duitschland er zich mee zou bemoeien, waarop de Rijkskanselier het volgende antwoordde : „Die bemoeiing zou, academisch gesproken, op drie wijzen mogelijk zijn : door een beroep op het Haagsche scheidsgerecht, door bemiddeling of door interventie. Het beroep op het Haagsche scheidsgerecht is door de Boerengedelegeerden gedaan, doch heeït, zooals bij de samenstelling van het Haagsche verdrag, waaraan ik niets kan veranderen, niet anders mogelijk was, geen resultaat gehad. Ook de pogingen tot bemiddeling hadden geen resultaat ; ik herinner slechts aan het antwoord, dat de Engelsche Regeering op het uit de edelste motieven tot haar gerichte voorstel der Nederlandsche Regeering heeft gegeven.
den invloed der verwanten zijner vrouw of door de kosten aan een nieuw huwelijk verbonden, zelden echter uit medelijden voor de vrouw zelve. Ideeën-associatie tusschen de echtgenooten of «liefde tot in der eeuwigheid» kent hij dan ook in het geheel niet. Ook de vrouw kan echter de echtscheiding provoceeren; zij heeft daartoe het recht : in geval van krankzinnigheid of melaatscheid van den man; zoo zij door haar man verlaten wordt; indien hij de verschuldigde huwelijksgift niet voldoet wanneer hij haar het noodige onderhoud, bestaande in kleeding, voedsel en woning niet geeft, of wanneer hij haar slaat of mishandelt. Doch ook al doen zich die gevallen niet voor, dan weet zij haar doel vaak toch te bereiken, door't haar gemaal zóó lastig te maken, dat hij na vergeefsche pogingen om zijn autoriteit te handhaven, den echtelijken band verbreken moet. Sluiermg van het gelaat is hier geen gewoonte, hetgeen ook slecht passen zou bij den vaak groven arbeid, dien de vrouw te verrichten heeft. De door geen wetten vast te stellen verhouding tusschen man en vrouw, voor zoover 't n. 1. de vraag geldt: wie in werkelijkheid de eerste viool in huis speelt, is //tout commechez nous». Alles hangt af van het persoonlijk karakter der partijen, en pantoffelhelden zijn in de inlandsche wereld lang niet zeldzaam, misschien zelfs even talrijk als in de Europeesche. Waar dus de verhouding der inlandsche vrouw ten opzichte van haren echtvriend voorgesteld wordt, als die van een slavin tegenover haren heer en meester, maakt men
En ten slotte interventie ; deze zou het eventuëele aanwenden van dwangmaatregelen in zich sluiten, wat in het geheel niet met de Duitsche belangen strookt. Door geen enkele mogendheid is tegen den ZuidAfrikaansche oorlog, of tegen de wijze, waarop de Engelschen dien oorlog voeren, eenig protest geuit. Wij hebben in het geheel geen reden, in deze zaak een' leidende rol te spelen. Bij zulk een internationaal optreden zich aan het hoofd te plaatsen moge de persoonlijke ijdelheid vleien, practisch komt daarvan gewoonlijk niet veel te recht. "Wanneer wij deden, wat de heer Gradnauer wil, dan zouden wij niet alleen in Zuid-Afrika tusschen beide moeten treden, maar ook in Armenië, op de Philipijnen en zelfs in Finland. Zulk een staatkunde zullen wij niet beginnen." Hij werd door den Rijksdag toegejuicht ! !
Uit Rusland valt ons de tijding op, dat in de midden-provinciën groote armoede heerscht. In Ufa, Saralof Kostroma, Kasan en andere plaatsen, die men zelden hoort noemen, zijn gaarkeukens opgericht en wordt de hongerende bevolking iederen dag gespijzigd met brood- en aardappelensoep. De Keizer, zoo schrijft men verder, heeft eene commissie benoemd om in de ellende te voorzien, maar . . . zij mag van het bestaan dier ellende niet spreken. Hare officieele taak is: „een onderzoek in te stellen naar de behoeften van den landbouw ! " E. v. Z.
Zorg voor den Javaan?
Er is een tijd geweest en die tijd is nog niet zoo heel lang geleden, dat iedereen naar Indië ging met het doel daar rijk te worden. Velen gelukte dit — anderen weder niet doch bijna altijd werd die verworven rijkdom na korteren of längeren tijd het land van oorsprong onttrokken. Vooral Java leed onder deze voortdurende aderlating. De maatschappelijke rijkdom ging daardoor hard en hard achteruit. Men vormde maatschappijen, richtte vennootschappen op, verbond zich tot syndicaten, in één woord alle middelen, die de wet aangaf, werden gebruikt om zich te verrijken. De Chineezen deden daaraan ijverig mede - aan het door Europeanen verworven kapitaal kleefde het zweet, aan het door Chineezen bijeengegaarde dito kleefde het bloed van den Javaan. Onder de machtspreuken, waarmede het Europeesch kapitaal zijn evoluties dekte, behoorde voornamelijk deze: Waar wij kapitaal brengen — komt welvaart. Zeker er kwam meer leven, meer vertier, er kwamen meerdere behoeften en ook meerdere zorgen voor den Javaan. Waar particuliere industrie ontstond, daar kwamen ook Chineezen en met hen allerlei practijken: opium, woeker, uitbuiting. De Javaan ging dan oeconomisch hard achteruit — de gezeten landbouwer werd verhuurder, niet lang daarna vervreemder aan landgenoooten en — Proletarier. De verhuurder verloor gemiddeld f70 per oogstjaar (riet) op de bouw sawah — de Javaan betaalde ± f 1 mede op eiken uitgevoerden picol suiker, d. i. ongeveer 9 millioen per jaar. Men maakte hun mondig en stelde voor de huurcontracien den vorm in van de vrije wilsuiting bij authentieke acte. Waren partijen eikaars gelijken? Helaas neen! Aan den eenen kant het kapitaal met zijn rechtsgeleerde adviseurs en alle andere middelen om vermeend recht te handhaven; aan de andere zijde de gogolCOinnarant, niet. meer a-estennd door zijn Rnroneesche of inlandsche superieuren. Het was de kroon op het werk van het drainage-stelsel, dat 5 à 6 milliard op allerlei wijzen door protectie en vrijgevigheid in 50 jaren aan Java alleen onttrok. Er is in Indië door het kapitaal veel geld te verdienen voor den inlander, zegt mr. J. C. v a n H a r e n c a r s p e l in het Bijblad van het Koloniaal Weekblad (orgaan der vereeniging Oost en West) van 10 October j.1. en laat daarop bijna onmiddellijk volgen : „Indien hij dan wat minder speelzuchtig was, wat minder lui en wat spaarzamer, dan zou het hem waarschijnlijk beter gaan." Ziedaar een sophisme van het kapitaal, verdedigd door een zijner trawanten, waarop niet genoeg de aandacht kan worden gevestigd. Er is juist niet veel geld te verdienen voor den inlander en de loonen bij de landbouw-industrie worden al langer hoe kleiner, onder den drang van datzelfde kapitaal, dat machtig staat tegenover den beheerder der onderneming - er worden zelfs niet eenszweetloonen bedongen door mandoers-aannemers. De inlander daarentegen is niet lui — dat weten allen, die hem in de desa hebben gadegeslagen, doch en hierin zit hem de kneep - hij doet ongaarne iets voor bijna niets; hij spaart niet gaarne voor dieven en geboefte - hij kent niet genoeg de kanalen, om het gespaarde veilig te beleggen. En bovendien - hij staat niet krachtig genoeg als andere partij. Geef hem kapitaal - geef hem crediet - geef hem meerdere vrijheid van handelen in zijn desa en maak hem „tant soit peu" den gelijke van den zooveel oeconomisch krachtigeren witten broeder en ik heb niets meer tegen de bepalingen tot bescherming der oeconomische belangen van de inlandsche bevolking op Java en Madoera. Laat de oude orthodoxe oeconomische denkbeelden van 1857 varen en bevorder door het desacrediet zijn oeconomisch welzijn, dan zal ook zijn verstandelijke ontwikkkeling wel volgen.
zich wel wat aan overdrijving' schuldig. Al heeft de man het heft in handen, al is hij de baas, van een tyraniek optreden tegenover zijn vrouw is in den regel geen sprake, hij behandelt haar integendeel met meer »egards», dan men in verband met de voorschriften van den Islam van hem verwachten zou. Als een bewijs hiervan mag het feit aangemerkt worden, dat in huwelijksaangelegenheden het meisje ook een stem in het kapittel heeft. Tot de voltrekking van het huwelijk is n. 1. haar toestemming nooiiig. Is de man, die door haat- ouders voor haar bstemd wordt, niet die harer keuze, dan gaat het huwelijk ook niet door. Het uithuwelijken van meisjes op zeer jeugdigen leeftijd komt hoe langer hoe minder voor, en is het tegenwoordig zoo goed als regel geworden, dat de huwelijksaanzoeken gedaan worden, wanneer het meisje reeds volwassen is. In den productieven arbeid heeft de vrouw een groot aandeel, vooral met betrekking tot de huisvlijt. De voornaamste plaats bekleedt hieronder het weven en het verven van sarongs, daarna het spinnen van garens. De hiermee gemaakte winsten zijn echter zeer gering en, worden dan ook slechts als een welkome kleine bijdrage in de kosten van het huishouden beschouwd. Het verven geschiedt zoowel met plantaardige, als met anorganische kleurstoffen; aan de kleuren weten zij bizonder groote vastheid te geven. Den geweven goederen wordt echter groote concurentie aangedaan door den invoer van kleurige Europeesche sitsen en katoentjes, waarvan jaarlijks voor een waarde van duizenden en nogmaals duizenden guldens wordt omgezet. Juist inhet
Maar vooral: laten wij eerlijk en waar zijn in zake n inlander! — Dat is een eisch des tijds.
P. J. F. VAN HBUTSZ, {Tijdschr v. h. B. B.) Assistent-Resident. RECLAMES. SACHS à Co's.
passen onberispelijk.
Mej. MOONEN—HENNES, B i l d e r d i j k s t r a a t © 8 , a l l l i e r . U I T Z E N D I N G v a n D I N E R S . fïamers met pension te huur. Ouverture de la Maison „Jlux élégantes"
M A I S O N F R A N Ç A I S E . Fçois HOYER, Javastraat, 31a, en face Snrinamestraat L A H A Y E .
Spécialité de Costumes Cyclistes poux D a m e s . MODELES EXCLUSIFS. m O B E S e t M A . I S T T E A . T J X . COSTUMES (Genre Tailleur). P T O W n m s , JTTPONS et BLOUSES. CONFECTIONNÉS e t S U R M E S U R E . MAISON DE PREMIER ORDRE.
XXElSr ttLA.A.0-. SCO fPOUSJES sco KOUSJ.ES SCO àèOUSJES Geplaatst I$0 en 4 5 et Afgehaald 2 5 en 4 0 et. A. SERPHOS & Co. Telephoon 930.
dragen van dergelijke helgekleurde baadjes en slendangs openbaart zicli de kinderlijke aard en de lust tot opschik van de Soedaneesche schoone het meest. Ook is de vrouw den man behulpzaam in het vervaardigen van touw, het maken van vlechtwerk, het persen van olie uit katjang en klappers, de bereiding van een ruw soort papier uit boombast, het knoopen van vischnetten, het looien van huiden en het vervaardigen van aardewerk. Het batikken van sarongs, een werk, dat uitsluitend door vrouwen verricht wordt, komt in dit gewest echter minder voor. (In de Preanger-Eegentscliappen wordt alleen in en bij Tasikmelaja en Garoet gebatikt.) Hier en daar moeten onder de bezigheden der vrouw ook nog gerangschikt worden het beoefenen van nuttige handwerken, zooals : naaien, stoppen en ander verstelwerk, terwijl zij uit liefhebberij zich wel eens aan de houtsnijkunst wijdt. Het houden van vvaroengs, waar allerlei bereide eetwaren en voorts: eieren, kippen, groenten, vruchten, visch enz. verkocht worden, is mede speciaal opgedragen aan de zorgen der vrouw, terwijl de man zijn bezigheden buitenshuis verricht. Ook het rondventen van allerlei eetwaren, zout enz. geschiedt door de vrouw, waarbij zij dikwijls er niet tegen opziet vrij groote afstanden af te leggen, om dTe artikelen zoo voordeelig mogelijk van de hand te doen. Op de thee-ondernemingen geschiedt het plukken der thee uitsluitend door vrouwen, als mede het sorteeren van het product. Ook op de koffie-ondernemingen worden pluk en soteering aan haar opgedragen, terwijl bij de kina-cultuur het
Oost-Indië.
Atjeh en het landschap Troemoen, Koelie-mishandeling en andere schandelijke praktijken.
V., de Atjëh-Correspondent van de Deli-Courant, schrijft in zijn laatsten brief o.a.: Vóór wij een kijkje gaan nemen ter Noord- en Oostkust, moeten wij nog even verwijlen te Groot-Atjeh. Er is een telegrafisch besluit gekomen, om KoetaEadja en Oelëe-Lheüe van Regeeringswege electrisch te verlichten. Van de gloeipitjes worden wij dus verlost en komen wij wat verlichting betreft up to date. Dat kan van menige gewestelijke hoofdplaats niet worden gezegd. Voor den Gouverneur, die hiervoor steeds geijverd heeft, is het eene groote genoegdoening. Met den tramaanleg van Seulimeum naar Padang Tidji, waardoor de lijn dan doorloopt naar Noord- en ook weldra naar de Oost-kust, is het ook meenens; het tracé is nauwkeurig bepaald en komt men er zonder tunnel en zonder tandradbaan. Maakt de tramlijn met Seulimeum als terminus op 't oogenblik geen zaken, zoodra de verbinding tot stand is gebracht, zal dat veranderen. De Pedireezen houden veel van rijden en zullen er tuk op zijn, om eens een kijkje te komen nemen op de plaats, waar het oude Suitansverblijf heeft gestaan! Oelëe-Lheüe werd gedurende het afgeloopen jaar verrijkt met de twee handelslichamen : de Factory en de Padang Handelsmij. Ook voor den B. V. (buitenlandschen vijand) wordt iets gedaan. Door de hooge autoriteiten werden plaatsen uitgezocht, waar open batterijen zullen komen, om gevrijwaard te zijn tegen een- coup de main. De compagnie vesting-artillerie van Koeta-Radja gaat over naar Sabang. Voor de III moekims en de Pediëstreek was 1901 een woelig en bedrijvig jaar. Naast werken des vredes, aanleg van trams en andere wegen, ijsfabriek enz., veel schermutselingen met elementen, die zich nog niet wilden schikken in het gareel, dat wij gedwongen waren aan te passen. Een direct gevolg hiervan was het invoeren der registratie der weerbare mannelijke bevolking, wat niet zonder groote moeilijkheden en zelfs menschenoffers ten uitvoer kon worden gebracht. Ook na dezen maatregel is scherpe controle noodig in Pedië. Troepenbeweging is hier hoofdzaak niet zoozeer meer om te vechten, doch om streng politie-toezicht uit te oefenen. De in November geopende spoorlijn tot Meureudoe maakt onze troepenbewegingen veel gemakkelijker. Behalve dit voordeel is het moreeie nog van veel- grooter belang. De hoofden en bevolking zien nu voor goed, dat wij zullen blijven en zij nooit worden overgelaten aan den willekeur van bendehoofden en de knevelarijen van sommige Oeloebalangs en hun aanhang. Zij, die ons reeds goed gezind waren, worden nu in hun geloof aan een weder opbloeien van de rijke kust onder ons bestuur versterkt en de weifelaars worden overgehaald, om te breken met het vijandelijke kamp. Van groote, goed georganiseerde benden is reeds lang geen sprake meer. Het woord keumpenie brengt een panischen schrik te weeg en niet zelden gebeurt het, dat een troep uit elkander stuift bij het uitspreken van dat woord alleen, wanneer er mijlen in den omtrek geen soldaat te bekennen is. Mogen wij het er ééns — liefst natuurlijk zoo spoedig mogelijk — zoover brengen, dat het noemen van onzen naam geen schrik, maar dankbare opgetogenheid teweegbrengt ! De Sumatra-Bode van 4 Februari vermeldt bij zijn Aljeli-kroniek. „"Wij mogen dus aannemen, uaü ue tocht der colonne onder de majoor van Daalen nog beter geslaagd is, dan wij aanvankelijk geloofden. Al hadden wij, ook zonder het sneuvelen van dat voorname Atjehsche hoofd, reden genoeg om met het behaalde 'aanvankelijke succes tevreden te zijn. Wij noemen de beëindiging van den tocht een „aanvankelyk succes". Immers veel hangt nog af van de wijze, waarop van de verkregen voordeelen zal gebruik gemaakt worden. Het was dan ook nog wel zoo goed geweest, indien het onze troepen gelukt ware, den Pretendent, als gevangene, naar Kota-Radja te leiden. Een zeer schoone gelegenheid ware dan' geboden, om van onze goede trouw en moreeie meerderheid blijk te geven ! Dit zou gunstig kunnen werken op de onverzoenlijke Atjehsche elementen. Deze toch kunnen zich maar slecht™?oorstellen, dat wij van onzen kant een politiek kunnen — en zullen — toepassen, waarbij iedere wraakoefening buitengesloten is. Dit houdt menige gewenschte onderwerping tegen. Nu de vermoedens, dat de Pretendent-Sultan zoude gesneuveld zijn, onjuist blijken te wezen, is de mogelijkheid om in den b'ovenaangeduiden geest te handelen nog niet buitengesloten. Het landschap Troemoen, op de grens van Atjeh gelegen, met zijn halstarige bevolking, dat vroeger behoorde tot het gebied van den gouverneur van Sumatra's Westkust, doch onlangs werd ingedeeld bij het gouvernement van Atjeh en Onderhoorigheden, is niet dan na krachtig aanpakken tot rust gebracht. De Troemoeneezen moesten al zeer spoedig ervaren, dat onder de ijzeren hand van generaal van Heutsz de omstandigheden betoel {werkelijk) veranderd zijn en de tijd van soeka hati (doen wat men wil) en van smokkelen voorbij was. De vorige radja van Troemoen werd op straat door een familielid vermoord, daarna deelde zekeren hadji Djajar d e , lakens uit, die het niet noodig vond, zich aan de bevelen van het Atjehsche bestuur te storen.
loskloppen van de bast en verschillende werkzaamheden in de fabriek mede door haar worden verricht. Op deze particuliere ondernemingen en in het algemeen overal, waar de vrouw in de Soendalanden koeliarbeid verricht, geldt als beginsel, dat haar dagloon slechts de helft bedraagt van dat, hetwelk een man uitbetaald krijgtHet normale koelieloon van een man bedraagt fO.20, de vrouw dus verdient slechts f 0.10 daags. Waar niet op taak gewerkt wordt, kan dit loon hoogstens stijgen tot f 0.125 of f 0.15 cent. Bij den sawahbouw speelt de vrouw een voorname rol, hetgeen kan blijken uit het hieronder medegedeelde omtrent de bewerking der rijstvelden. Men begint met het in gereedheid brengen van het kweekbed, waarop het zaad ter ontkieming wordt uitgelegd. Gedurende de ± 40 dagen, dat de rijst op het kweekbed ontkiemt en groeit, wordt het veld in gereedheid gebracht. Het uitzaaien op het kweekbed geschiedt door den ma»; de vrouw trekt na 40 dagen, als de padi voldoenden wasdom voor voerplanting bereikt heeft, de jonge plantjes me' wortel en al uit, terwijl de man ze tot bossen bindt en tas' [ dit laatste ter verkrijging van meerdere uitstoeling ]. Het uitplanten der padi op het veld geschiedt weer uitsluitend door vrouwen, zoo ook het wieden en het snijden van het gewas. Het binden van het verkregen product i° bossen daarentegen is het werk van den man, evenals Ue
opschuren daarvan. Het stampen der padi tot rijst en meel doet de vrou*'
Op 3 Januari 11. kreeg luitenant Campioni, civiel .gezaghebber van Tapa-Toean bevel om met 50 bajonetten per gouvernements-stoomer naar Troemoen te gaan, doch vernam daar ter reed© gekomen, dat hadji Djajar zoo verkouden was, dat hij verhinderd was aan boord zijn opwachting te maken. De civiel gezaghebber deed hem weten, dat wanneer hadji Djajar den volgenden - morgen op een vastgesteld uur niet kwam, de Kompenie hem met de bajonetten zou komen halen. Werkelijk ging daags daarna een patrouille aan land en de uitkomst was, zooals te voorzien was : nog vóór den vastgestelden tijd kwamen alle hoofden van Troemoen zich met de meeste onderdanigheid aanmelden. De inmiddels van Singkel aangekomen controleur
1 bracht den hoofden aan het verstand, dat ze voortaan met den gouverneur van Atjeh hadden te maken en de hoofden beloofden zich daarnaar te zullen richten. Er werd door onze militairen in alle richtingen gepatrouilleerd, zonder dat ze iets verdachts vonden en daarmee is de geschiedenis uit. Troemoen loopt nu gedwee met Atjeh mee. Op deze wijze kan door machtsvertoon, mits doelmatig toegepast en ten goede aangewend, zonder bloedvergieten rust en orde gehandhaafd worden. Dat de Atjehers echter nog lang niet overal onderworpen en gedwee zijn bleek onlangs weder, toen het boor-établissement der Koninklijke, te Taja Bilik, een uur ongeveer van Bajou, door een twintigtal met voorlaadgeweren gewapende Atjehers werd aangevallen onder aanvoering van zekeren Nja' Baekèt, waarbij weder eenige menschenoffers vielen.
De Sum.-Bode van 1 Febtuari verneemt uit Benkoelen, dat de Justitie een onderzoek instelt naar koelimishandelingen, die aldaar hebben plaats gehad. Drie Europeanen zouden in deze zaak betrokken zijn. Indien termen tot vervolging gevonden worden, zal deze zaak door den Raad van Justitie alhier in behandeling worden genomen. Dat er zich nog telkens weer gevallen voordoen van mishandeling van koelies zal zeker der regeering een spoorslag zijn, om steeds nauwkeuriger en strenger toezicht te houden op de naleving der voorschriften, betrekking hebbende niet alleen op het werven en vervoeren, maar ook op de behandeling der emigranten op de ondernemingen. Uit dezelfde Deli-Oourant, waarin de nieuwe concept-Ordonnantie opgenomen is, troffen ons advertenties als onderstaande: EMIGRABTTESr-BIJREAU „MIDDEN-JAVA'' SEMARANG, levert binnen den kortst mogelijken tijd elk quantum Werkvolk van Java,
zoowe Ivoor land- als mijnbouiv; mannen en vrouwen. OOK AFZONDERLIJK. G e e n O p i n i u s c U u i r c r s ! Desertie aan boord voor onze rekening. Spoedorders worden binnen 20 dagen na crediet opening uitgevoerd.
En hoe is 't mogelijk, dat er nog zulke schandelijke praktijken kunnen plaats hebben, als door de Soer.-Gourant in haar jongste Kronijk wordt aangeduid met de woorden :
„Wij hebben een hulpmiddel te vinden, waarbij haast
is, om den inlander Ie verdedigen tegen eigen domheid en teo-en de gewetenloosheid van Europeanen. Ik bedoel de schandelijke praktijken, die plaats hebben bij het opkoopen van klappers in het binnenland, Dit is nu eens een kluitje voor het binnenlandsch bestuur. Hier nu maar frisch aan het beteugelen en verbieden. Men kent de nieuwste methode ? i^ opkooper van klappers begeeft zieht in de dessas en zoeVt de eigenaren op van klapperboomen. Voor
*Lg'. ! • ' B.LI .il. .....~—™—"TTHI.IIIJMIWUIP llWf« I W H i m i l l P . i l U.LIIH
iederen boom stopt hij hun voorschot van f 1 in de hand en bedingt nu de levering', vier maanden lang, van 6 vruchten per maand, na verloop van welken tijd hij de gulden terugvordert. Aannemende, dat de pikol coprah in de dessa thans f 8 waard is en dat voor de bewerking van klapper tot coprah f'1 per picol wordt betaald, wat zeer hoog is, verkrijgt hij f 7 met een opoffering van de rente van f 10 over 7 maanden m. a. w. hij maakt 210 pCt, 's jaars. Een mooie winst niet waar ? Maar daarmee is hij nog niet tevreden. Nu gebeurt het, dat de Javaan zijn voorschot niet teruggeven kan, na verloop van die vier maanden. Dan kan hij uitstel krijgen, mits voortgaande met zijn levering, maar doet hij dit niet — dikwijls is hem dit onmogelijk — dan zijn er gewetenlooze uitmergelaàrs, die klapperboomen weten te beschadigen, waardoor deze geen vruchten meer dragen. Daartegen is thans de Justitie in een enkel geval opgekomen, doch dit is niet voldoende, er dient door het bestuur krachtig opgetreden te worden tegen zulke sujetten, die zich niet ontzien de bron van bestaan van menig inlandsen gezin op zulk een wijze te vernietigen. Op het bestuur rust immers de moreele verplichtingom te zorgen, dat de aan zijn zorg toevertrouwde onderworpen inlandsche landman niet op zulk een wijs worde verarmd."
VERSLAG van de lezing van den heer Van der Heide Oost-Indisch Ambtenaar met verlof, over „Kijkjes op Java", gehouden te Nijmegen, op den 3den Maart 1902:
Eene gezellige toon heerschte in de Nutszaal, waaide heer v. cl. Heide zijn licht zou laten schijnen over veel, dat nog onbekend is aan velen, omtrent Nederlandsch-Indië. De inleidende speech van den heer K. T. Caspersz, Voorzitter der Mjmeegsche afdeeling van „Oost en West", was zeer aardig van vorm en inhoud, en verraadde „een goeden bekende" in onzen heerlijken Oost. De gulle lach, die door de zaal klonk, wanneer woorden, in de Maleische taal gesproken, over zijne lippen klonken, bewees, dat men 's Voorzitters woorden met genoegen aanhoorde. Alsnu nam de heer v. d. Heide het woord en verklaarde in 't kort, waarom hij hier stond; wat „Oost en West" beoogde, terwijl met aandrang onze heerlijke bezittingen in de belangstelling van de Nederlanders werden aanbevolen. Overgaande tot het vertoonen der lichtbeelden werd eerstens verlicht eene kaart, aantoonende „de ligging van Java, ten opzichte van Nederland", terwijl daarna een begrip werd gegeven van 't verschil in grootte en dichtheid van bevolking tusschen Java en 't Moederland. Java, de parel onzer bezittingen, zou 't deel zijn van onzen Oost, dat ons in beeld vertoond zou worden. Spreker gunde ons een kijkje in het plantenrijk, dat in de tropen zoo overweldigend schoon kan zijn; men zag vóór zich prachtige varens, waringinlanen, lianen, kokosboomen, bamboestoelen ; de bamboe, eene houtsoort, zonder welke de inlander niet leven kan, waarvan hij bijna alle voorwerpen maakt, die hem het leven helpen veraangenamen. Men kon ook een blik werpen in eene inlandsche woning; zag kokki's opiumschuivers en werd verplaatst te midden van het werken en strijden van den Javaan voor zijn dagelijksch onderhoud. Een eigenaardig kijkje werd ons gegeven op Java's, vulkanen en daarbij do bijgeloovigheid van de Javanen in 't licht gesteld. Wij zagen Tosari liggen, in de nabijheid van den Bromo, een bergplaatsje waar velen, die geleden hebben door den invloed van het Indische klimaat genezing zoeken en zeer spoedig vinden. Ook werd ons niet onthouden 't gezicht op-de schilderachtige ligging van een dorp in de PreangW.
Wij bezochten een pasar, zagen eene Missigit liggen en konden in onze verbeelding, opgewekt voor 't leuke lichtbeeld, een wajang (poppen uitvoering) bijwonen. Ook konden liefhebbers eene vergelijkende studie maken tusschen het verschil van Indische en Europeesche vervoermiddelen en wij gelooven niet, dat velen, in de zaal, verlangd zullen hebben naar een tochtje over Java in de oorspronkelijke pedatie, met ongeveer vijfhoekige, in plaats van ronde raderen, evenmin als in de meer gemoderniseerde karbouwenkar. Wat zag men die karbouwen, die trouwe metgezellen van den Javaan, een heerlijk modderbad nemen; hoe konden de oudgasten zich nog eens verkneuteren bij de gedachte aan hunne reizen, te paard of per reiswagen, in de dagen hunner „thätigkeit und fähigkeit" (Waar blijft de tijd ! ) over 't schoone Java ondernomen. Ook de Indische dames konden, in gedachten de eigenaardige beweging, verbonden aan 't zitten in eene tandoe, nog eens medeleven. En nu werden wij geleidelijk rondgevoerd langs, over en door verschillende ondernemingen, als daar zijn, thee-, koffie-, cacao-, kina-, indigoondernemingen en zagen wij het suikerriet, in zijnen gezonden en ook in zijnen zieken staat. En de drooge en de natte sawah, waar de sterke karbouw luistert naar het kleine handje van zijn kleinen geleider; van welks geschiktheid dikwijls 't welzijn van zijn bezitter afhangt, werden ons niet onthouden. Vermelden wij nog een kiekje op 't Paleis van den Grooten Heer te Buitenzorg en een op 't residentiehuis te Djocja en terwijl ons de sprekende photograüe van den vorigen Keizer van Solo werd belicht en wij ook kennis maakten met den Regent van Lebak en zijn gezin, met mindere Inl. ambtenaren of aspirantambtenaren en eene landraadzitting op Java bijwoonden, namen wij afscheid van de vertegenwoordigers van Java's bevolking en zochten wij de beide hoofdsteden, Batavia en Soerabaja op. Wij zagen oud en verjongd Batavia; wij zagen en gevoelden, dat Soerabaia eene drukkere hoofdstad is dan Indië's hoofdstad. Wij verpoosden in 't Hotel des Indes en wandelden, in gedachten, over 't reusachtig groote Koningsplein en ten slotte zagen wij een groot, hoog verheven spoorwegviaduct, als bewijs dat de geest des tijds ook in onzen Oost is doorgedrongen, laat ons hopen tenprofijte van den Inlander, wiens wel en wee rust in de handen van den tegenwoordigen, op zijne beschaving prat gaanden Nederlander, maar die door de consequente toepassing van de beschavingsbegrippen, tot zich moet opheffen den tegenwoordigen Inlander, hem waardig moet maken, eene degelijke rol te vervullen op 'twereldtooneel. Zoo zij het! • Ons voegt een woord van dank aan den spreker voor zijn aangenaam, leerrijk onderhoud. Moge zijn streven, „liefde opwekken voorlndië en zijne bevolking", bekroond worden door 't ontstaan van eene zucht bij velen, een zucht, die nog steeds sliep, om eens over Indië te lezen, te praten en inlichtingen in te winnen. Dan gewis, als velen en velen en nog eens velen belangstelling gaan toonen in onze schoone bezittingen, dan zullen wij gevoelen, welk een heerlijke schat ons door den loop van 's werelds geschiedenis werd toevertrouwd. Aan ons, aan 't kleine Nederland, werd de rol toebedeeld van wachten en bewaken van Azië's smaragden keten. Laten wij zorgen, te blijven „de trouwe rentmeester" en ten allen tijde, met een gerust geweten, rekening en verantwoording af te durven leggen van ons beheer. : Waarlijk, geachte spreker, gij kunt zeggen : „Ik heb gewerkt in de goede richting!"
Nijmegen, 4 Maart 1902.
De Secretaris der Afdeeling Nijmegen.
E. v. BOSE.
V a n i a. Dat men te Deli, waar op de verGenoegens schillende tabaksplantages hard gein Deli. werkt wordt, ook nog al eens aan pretmaken doet, lezen wij o. a. in de Deli-Courant, welke aankondigt, dat de Vereeniging „Gezelligheid in Beli", den 8sten Februari het blijspel van Justus van Maurik: Janus Tulp in de Witte Sociëteit aldaar zal worden opgevoerd. Na afloop gelegenheid tot dansen en 't maken van een partijtje. De bekende komiek van Meurs vergast het publiek telkens op zijn vermakelijke voordrachten en liedjes, waaronder ook een zeer merkwaardige gamalan-marsch; dit deed hij den 23sten o. a. in de internationale sociëteit te Bindjey, waar hij een 60tal Langkatters een gezelligen avond bezorgde, terwijl zijn accompagnateur, de heer Simon, nu en dan een soiree musicale organiseert in het Oranje Hotel. Den 29sten Januari is er een billard- en skatconcours gehouden, opgeluisterd door de tonen van de Manilla Band (muzikanten uit M).
Vreugde te Engano. Egano viert feest, daar van af 1 dezer de bezoldiging van den bij artikel 1 sub a van het besluit van 15 Januari 1888 nr. 3 op dit eiland (residentie Benkoelen) in dienst gestelden inlandschen opziener van f 30 's maands verhoogd is tot f45's maands, onder toekenning van tweedriejaarlijksche verhoogingen van f7.50 'smaands elk. De Enganeezen zijn nu in de wolken van geluk, vooral sedert ze het vorig jaar van het bestuur een gediplomeerde inlandsche vroedvrouw cadeau hebben gekregen; uit pure dankbaarheid willen ze nu niet uitsterven.
Zooals onze lezers weten, werd Dierendoor den adviseur-honorair voor bescherming, arabische zaken, Said Oesman bin Abdallah bin Akil bin Jahla Alawi, een maleische monographie geschreven, waarin hij den inlander voorhoudt, hoe volgens tal van overleveringen omtrent gezegden van den profeet, het de plicht is van eiken mensch barmhartig te zijn ook jegens de dieren. Deze monographie, in het Maleisch met latijnsche karakters, werd in duizenden exemplaren over Java verspreid. Als bewijs, dat hier een goede snaar was aangeroerd, diene de mededeeling, dat het werkje eenige malen herdrukt moest worden, om aan alle aanvragen te kunnen voldoen. Thans heeft Said Oesman een vertaling in het Soendaneesch het licht doen zien, ter verspreiding onder de bevolking der Preanger Regentschappen, welke haar zal toekomen door tusschenkomst der bestuursambtenaren, daartoe aangezocht door het hoofdbestuur der Nederlandsch Indische Vereeniging tot Bescherming van Dieren. (Bat. Nbl.).
Eene Belangrijke Verhandeling
van den Tegalschen geneesheer Dr. A. Ellinger over een nieuwe behandelingswijze der cholera, n.1. met Sabina en chloor natron-goudinjecties werd als afzonderlijk bijvoegsel bij De Locomotief van 22 Januari jl. verspreid. Niet slechts voor geneeskundigen, maar ook voor leeken is deze populaire uiteenzetting van aard en verloop der cholera, benevens de geschiedenis der gevallen, door Dr. E. volgens zijne inzichten behandeld, zeer belangrijk.
Permanente GezondheidsCominissiën.
Er is een voorstel in bewerking, . om naast de geneeskundige raden op de drie hoofdplaatsen van Java, permanente gezondheids-commissiën te benoemen, bestaande uit verschillende ingezetenen, ook niet-geneeskundigen, die zich ten doel stellen misstanden op sanitair gebied op te sporen en
A D V E R T E N T I E N.
ASSlirantie Maatschappij tegen Brandschade en op het Leven
DE NEDERLANDEN™^.
Kantoren: 's-Ctravenhage, Kerkplein, hoen Prinsestraat. — Amsterdam, SopMaplehi. — Rotterdam, Zuidblaak 24 (Beursplein). — Breda Prinsenlade.— Haarlem, Kruisweg'70 c. — Nijmegen, Ïnde-Betouwstraat8. — Groningen, Akerkliol', hoek Akerkstraal. — Sutphen, Uselkade. Houfd-Directie te 's-Gravenhage: CAREL HENNY. Directeur ; Mr. J. J. HENNY, Adj.-Directeur. Kapitaal f 4,000,000 Reserves uit. 1900 - 1,877,900 Betaalde brandschaden tol uli 1900 - 21,625,000
Verzekering tegen B R A N D - en I N B l l A A R s e h a d e legen v a s t e en z e e r b i l l i j k e P r e m i ë n , z o n d e r tnleggelden ot' Nabetalingen.
Uitsluitend
^ Witte Goederen
Uitzetten.
Luiermanden.
Scheveningsche ßoschjes. Pension. Vineta ,,
n M Meyr. Bruinsma yan den Berg. Pension gevraagd te 's-Gravenhage of Gooi voor een of twee Meisjes, ouderdom 7 en 8 jaar, bij eenvoudige ontwikkelde dame, ouderdom 30 à 40 jaar, liefst weduwe zonder kinderen. Pensionprijs voor een f 6 voor twee f 10 niet te boven gaande. School- en kleedergeld uitgezonderd. Brieven met benoodigde inlichtingen motto „ Pension-kinderen ", Bureau van dit Blad. Eduard Peiger, „La Haye" - fl Ä r» 0 e S*k
N° 39 Prinsestraat N° 41.
HAAGSCHE MUZIEKHANDEL
HOFSPÜÏ . NS97.
ENDERLE ;: en OOSTERVIEN
HOFSPUI NS97.
Natuur wollen
Ondergoederen.
Tricot Goederen
•VAN JANSEN & TILANUS, / F R I E Z E N V E E N . Uitrustingen.
Ver, Linnen en Katoen Industrie „TWENTHE" IPiet Heinstraat 45, Den Haag.
NB. Men gelieve ons fabrikaat niet te verwarren niet het gewone fabrieksgoed, daar zoowel Dames-, Heeren- als Kindergoed liefst naar in te leveren modellen keurig gemaakt wordt, en daarvan zoo noodig eerst een geregen pasmodel gegeven wordt. Prijscouranten en information betreffende de uitrustingen voor Oost- en I I West-Iudië worden verstrekt door de Informatiebureau* van de Vereeuiging „OOST en WEST" Heerengracht 4 den Haag en te Weltevreden.
HflflWIRnTFR V ^ EÏGEX VEE. rlUVlVIE»«* i E^.ri Concurrentie onmogelijk.
De ondergeteekende Landbouwer, Veehouder, levert: Prima kwaliteit zuivere ROOAIBOTER à f 1.40 per Kg. » » » KEUKENBOTER „ - 1 — „ „ Leden van Oost en West en lezers van dit blad gelieve proef bestelling te richten aan I*. v. Holieemen Pzn., STO:IVE:E>'WIJ":K: by DELFT. O. HOYJVC^, Den HEna,fj. — Utrecht. Geïllustreerde Prijscouranten worden gratis op aanvrage toegezonden. ECHT CHINEESGHE THEE, speciaal aanbevolen aan Indische familie's.
P. VOOGD, HofsingeH 6, Den Haag.
SPECIALITEIT Blikverpakking voor Oost- en West-Indië,
3 1 , V E E N E S T B A A T - ÜDEUKT H ^ ^ G ,
SPECIALITEIT IN
GEKLEURDE, ZWARTE en CRÈME STOFFEN. Nouveaute's voor elk seisoen.
STEEDS GROOTE ASSORTEMENTEN. BILLIJKE PRIJZEN.
Sigaren Magazijn Korte Poten 21, . 't HART voorheen J. J. M. Graaf.
Pension Büchner.
Laan van Meerdervoort 198, hoek Perponcherstraat, »en^Haag. Ook Logies per dag.
^
Costumes naar Maat — Gegarandeerde Coupe S P E C I A L I T E I T i n Ajy-' «. Gekleede Costumes, ^ ^ •** Mantelcostnmes, JS$r ^
^ ° ^ Blouses, ^ X* * ^ Peignoirs, \^ Costuumrokken, v' etc. e t c .
Mantels
Grootste Keuze.
Franco levering door het geheele Rijk Th. A. A. SIMONIS, Groenmarkt 34, OTer de PRISTSESTRAAT D E 3ST H .A. j± Q-.
OOST en WEST. Heerengracht 4, Den Haag.
Op Vrijdag 7 en Zaterdag 8 Maart 1902 Tan 2 —5i n r e
yan eene merkwaardige Collectie Indische voorwerpen uit de Talauteilanden door de inlanders zelf vervaardigd. De opbrengst zal strekken voor het onderwijs door inlandsche goeroes. Met B e s t u u r Tan Tryfena.
Verbandstoffen, Ziekenverplegingsartikelen, Drogerijen, Chemicaliën (ook voor photographie), benevens Binnen- en Buitenlandsche Specialiteits-Geneesmiddelen zijn steeds verkrijgbaar tegen zeer billijken prijs bij A. S. BLEEKRODE, Assistent-Apotheker, PRINS HENDRIKSTRAAT 97, Den Haag
I I r r i g a t o r e n van glas met metalen draagbeugel zonder deksel met 1 | M. zwarte Gummislang, kraan en dubbele Canule f2.50 ! Van gebronsd blik dito dito - 1.75 j Van gebronsd blik Ü met 1{ M. grijze slang - 1.10
P . M. TAMSOX, Nieirastraat 17, 's-Gravenliage.
MAISON de BRODERIES et de DENTELLES. Madlle P. Ch. HOEK, e B A Z A R S T R A A T 8, L A H A Y E . Grant/ choix. Prix modérés. Lingeries fines, Rideaux Suisses, Mouchoirs etc. TROUSSEAUX et UAIJETTES.
WOXLWtilDS voor s-GMl EMAGE. Orgaan der Arma DUSSEL & BE LEEUW. Op aanvrage gratis verkrijgbaar. Ook ligt deze gids op de informatiebureaux der Vereeniging «Oost en West» te 's-Gravenhage ente "Weltevreden ter beschikking van belangstellenden.
IN ROBES Fransche Coupe %&$*' £. ümtëst« „Sï&W
Reform kleedïng SPECÏALITEITE IrJ INDISCHE KLEEDIIGEtf. «aar ke»*e. Attesten ter inzage, tl3s Van Swietenstraat 113. lien Maag
LEIDËf, STATIONSWEG 19. Eerste Modes.
D E I HAAG. GEDEMPTE BURGWAL 8,
bij de WAGENSTRAAT.
MAGASIN de SOLDES.
» E L F T , 21, CHOOKSTRAAT. Nieuwste Garneering.
Grootste keuze echte IiYONSCHE Z I J » E in zwart en gekleurd, ook andere kleedingstoffen bijzonder geschikt voor Indië, voor de helft der gewone prijsen. Alle goederen welke niet naar genoegen zijn, al zijn dezelve ook afgesneden, worden gaarne omgeruild. Stalen worden op a a n v r a g e t r a n c o toegezonden.
Zaterdag 8 Maart e.k. Opening i MAISON PIJL Confiserie, Patisserie, Cuisine. 50a, H e e r e n g r a c M 50a, Den Haag.
• • • • • • • t • • • • • • • • BVTVTVTTTTVVTTTTTTTTVVTTTTVVTa VERHUIZINGEN onder garantie.
Hoofdwassching. Verdrijving der r o o s , belet het uitvallen der haren. Hoofdwassching, bereid volgens het beste voorschrift door Mej. E. DE LEEUW, PRINSENSTRAAT 42, DEN HAAG. Prijs per flacon 90 ets.
23 Wagenstraat, 's-Gravenhage,
T B L E P H O O N HXTo. 6 5 9 .
SSiLc|'ia»Jt*<e>33L in alle soorten en prijzen Doelmatige verpakking voor de tropen. S p e c i a l i t e i t v o o r Export.
Bergplaats voor Inboedels
( G A E D E - M E U B L E ) V E R P A K K I N (Emballage) van alle soorten van goederen ter ver zending door de geheele wereld. DEGRÜIJTERlCo.
AMSTEEMM, DEN HAAG, ABNÏÏEM Leidschekade 70. Westeinde 48. Parkstr
PORT-, SHERRY, MADEIRA en fijne TAFEL, WIJNEN
ZIJN alom bekend.
. H E E R E M R A C H T 3-5.2, Den H a a g . Succursales: UTRECHT, LEIDEN. „De wijnen van dit kis zijn verkrijgbaar bij den heer „B. D E B A S " te I Batavia, Hoofdagent Yoor West-Java." i\a\ I Correspondentie te adresseeren aan: • lO/n.JiEaison A n t o n i o A g n i l a r .
Thee.
Koffie.
Mokka.
Gember.j sojr
Chutney.
VAN WEEN & C o . , 33 PLAATS, 'S-GBAVENHA3E. Telefoon ©81.
Zwitsersclie Wasch-, Electrische Bleek- eo Strijkinrichting
„ R I J S W I J K " , t e R I J S W I J K (Z.-H.) Mr. F. J. G. v. cl. SCHALK,
SOHEYENINGBN, 109, Badhuisstraat Telefoon 4,161. I S E E I E F & Co. VEENESTRÀAT 16)18, den
Magazijn Yan Garen en Band.
DAMES HANDWERKEN.
r W
VAN Jansen en Tilanus. FRIEZENVEEN.
Fabriek en Magazijnen „DE NIJVERHEID" B R £ D A. Beliangerij, Meubelfabriek,
• • ! • •
Wit- BontWolWasscherij.
H e e r onklooding-MCagajzij n „DE ADELAAR", Spuistraat 31, DEN HAAG, over de Passage.
IBTTERC. TElEFOOBr Jfo. 119».
GordijnenWasscherij.
Uitstoomerij.
Chemische Wasscherij.
I D E I S T H A A G .
Bedden- en Matrassenfabriek. Mart. Lef el- Domen, Hofleverancier.
Concureerendst adres voor compleete meubeleering. Enorme voorraad. Lage prijxen. Directe levering. Geilluatreerde prijscatalogus Gratis en franco.
§ Rijke keuze Gasornamenten. { • Complete Installation. Baden en (jeijsers. • „ M O B I E L BRANDER" f 3 . 5 0 . "Weerstaat schohken en trillingen. • Telephoon 930. Â. SERPHOS & Co. •
Stoomvaart-MaatsohappiJ „ROTTERDANISCHE LLOYD" Maildienst tusschen Rotterdam en Nederlandsch-lndië in verbinding met de diensten der K o n i n k l i j k e P a k e t v a a r t - M a a t s c l i a p p y van Rotterdam, van Marseille, te Port-Said, te Padang. teRatavia. Lawoe 22 Maart 3 April 8 April 27 „ 29 „ Ardjoeno 5 April 17 „ 22 „ H Mei 13 Mei Soembing 19 , 1 Mei 6 Mei 26 . 27 „ Goentoer * 3 Mei 15 „ 20 „ 8 Juni 10 Juni Oeugaran 17 „ 29 „ 3 Juni 22 , 24 „ Oedé 31 „ 12 Juni 17 „ 6 Juli 8 Juli Sinduro * 14 Juni 26 Juni 1 Juli 20 , 22 , Salak 28 „ 10 Juli 15 „ 3 Aug. 5 Aug. * Dubbel schroefstoomschip. Ie klasse midscheeps. 2e klasse in de campagne. De Hoofd-Agenten : Ruys & Co., Rotterdam. De Agenten; Eijkensluyters & Tromp, Anna Paulownastraat 1^, 's-Hage.
Specialiteit in PRIMA DUALITEIT KLEEDINÜSTIMEN.
voor HEERLN en JONGEHEEREN, in elke taille groote keuze. InKinderkleedinghebben wij steeds eenuitgebreide keuze der nieuwste modellen voorradig. Steeds Nouveauté's in Stoffen en Mo»eilen. Grootste inrichting voor KLEEDIRQ MAR MAAT Ie Etage. U N I F O R M E N . L I V E R E I E N . A M B T S G E W A D E N . Uitrustingen voor Oost en West.
lLi£i:m1>e]?'£ I S f a t e r r e n s , Sumatrastraat 279, Vd Bankastraat, Den T E L E P H O O N 3 1 7 .
Importeur van indische ingrediënten voor de rijsttafel.
Ontvangen : VERSCIIE DJAIIÉ-KOENJIT-KOENTJIE. Echte Indische P0U0HE0N THEE (in pakjes) merk T. 0. K. Sambalku®. - Boemboe. - Atjars etc. E WEKKER,
Coöperatieve Vereeniging. Af deeling „ h u i s a r b e i d " , Zeestraat 31. Den Haag.
Hoeker's Aardewerk. Friesch Houtsnijwerk, A. JT. MESKER, M E U B E l F I B B I K A J f T . Hof spui 81, Telephoon J¥o. 24©, 's-Hage.
Inrichting voor complete meubileeringen, zoowel in koop, als in huur. Complete Ameublementen Yoor geheele huizen, Doyen- of benedenhuizen steeds voorradig. P R I J Z E N 8 T B R K CONOTJRRElERElSrr). Verhuurt mede Gemeubelde boven- en benedenhuizen. G-OmiDIJIIxriElKr. T-ÀZPIJTIElSr
De 's-Gravenhaagsche Boek- en Handelsdrukkerij voorheen Gebr. Giimta d'Albani.
VAN
HET KOLONIAAL WEEKBLAD
Vrijdag T Maart I9Ö2.
ze, voorzien van voorstellen tot verbetering, den inspecteur van den geneeskundigen dienst toe té zenden. Het initiatief is uitgegaan van den geneeskundigen raad te Soerabaia, die reeds de namen der ingezetenen opgegeven heeft, welke zich bereid hebben verklaard als leden daarin zitting te nemen. (Sem. Courant). * H e t Indische ,. ° J e r d e hechte dienstvervulling Postwezen !?1J d e Posterijen wordt in alle O.-I. bladen steen en been geklaagd -tiet Bat. Nbl. 24 Januari jl. vermeldt nu weer • „Onze Posterij gaat maar voort op de meest onverantwoordelijke wijze de belangen van het publiek te verwaarloozen en de Regeering bestendigt, niet minder onverantwoordelijk, den onhoudbaren toestand Het volgende geelt weder een treurig staaltje. Een dame te kampong Lima werd door haar hond gebeten en daar zij teekenen van dolheid bij het dier meende op te merken, zond zij het tot onderzoek naar net instituut Pasteur, onder mededeeling van het gebeurde en met verzoek om naricht. Eenige dagen Wa\rnhetS ^nemend, begaf zij zich naar het instituut, waar haar door den geneesheer gevraagd werd, waar
d a L n V ° e n eer„St kÏT-' ^ e w e l ziJ r e e d s eenige kafrt I V O r e n d 0 0 r ,,het n?stltuut middels een briefKaart was aangezegd, zich onmiddelliik onder hA handeling te stellen. De dame in quaeSie Te geen Sn Tan t ^ f f ^ ' ^ ^ andS b« SSÏ en^VbtcSderVzt8, Ä M W Sin/ 0" ^ ^ * ^ Ä Ä dura'
vaSnH b r e n ? t 0nfe P ° s t d i e n s t van de eene fout vervallend in de andere, zonder uitzicht op verbetering ten slotte zelfs menschenlevens in gevaar." g '
De uitwerking was non plus ultra. Kokkie's handen zonken bewegingloos in haar schoot, haar oogen staarden onafgewend, als die eener gehypnotiseerde naar de achtergalerij en meteen brak zij £ een krampachtig snikken uit. Meneer, moeder de vrouw bedienden, alles schoot toe en Pendek detuinioneen' die zich aan palmwijn te goed had gedaan beo-on reeds „amok" te schreeuwen ' & 0 n
En wat moest de huisheer als oorzaak van al dar lawaai vernemen: „Allah tobat, saja dengar Itoe njanjian, seja misti ingat akoe poenja korporaal doeloeÏZIT^-lt0e ° rn n g m o f ; d i a p o e n j a "Janj'1 selamaniâ bagitoe djoega, allah kassiaäään !" (haar korporaal een Duitscher, zong dikwijls hetzelfde lied).
(Java-Bode.)
stemd, terwijl de veertien laatste, waaronder het paleis van den Gouverneur-Generaal te Buitenzorhet koningsplein te Batavia, woningen van Inlandsché en Européenne bestuurshoofden den spreke?aanlï ding geven om van de wijze, waarop wij Javt besturen het een en ander mee té deelen
Kinderlijke . Z a t erdag was de buurt van Poeroes liefde. m r eP e n roer> d a a r een klein kind spoorloos verdwenen was, Na vele uren zoekens vond men de kleine al weenende in slaan gevallen op het graf zijner pas gestorven grootmoeder Wakker gemaakt, wilde het kind echter niet heengaan en nep maar al door om het gestorven grootmoedertie van wie 't zooveel gehouden had. Eerst toen de sien' dang der overledene gehaald was, liet de kleine 7iX daarin naar huis wegdragen. a
Laatste fierichteo.
P o s t s p a a r b a n k . i n I ° o r z o o v e r den 21en Januari 1902 ter directie van de Pncstspaarbank bekend, bedraagt het aantal inleggers b | vïn de R1;^ Vh a n^ a V a e n M a d o e r a e n « kantoren van de Buitenbezittingen 26584 waaronder 15380 Europeanen, 10413 inlanders en 791 vreemde ooster nngen, met een gezamenlijk.tegoed van f 3.417.191.68' » * ' 2 '
R a m e n - R a m e n . . J" d e n Planten- en dierentuin m . hebben de Batavianen zich meermaals ter eere der daar tijdelijk vertoevende D u i S e atff^r11^ Verrken' ^ d^uzieSrpSen der Duitsche oorlogschepen Hertha m Btmard speelde en de wajang wong van den regent van TjlandjS haar vertooningen gaf in het hoofdgebouw, behalve hetgeen verder nog te voorschijn werd gebracht » « • H e t t i n t j e Binnenkort zal hier door Onze Club in HH K A . w o r d e n opgevoerd Het Lintje, bliispel ï\dll? bedriJven van Eabius en Keidingh N i e i S behoeft Z1ch ongerust te maken: net s t u k S î
vom HolTf , h ° ! ! a n d S C h e lintJ'es' d a t w ü z e g i n S e s voor Hoiiandsche verdienste, niet voor Indische™ S S ï h V ^ l e e n d ' t e r W Ü 1 h e t 0 0 k hechts deHohandg e m a S ni"? H' T 1 ? 6 e e n W e i n i^ belachelijk wordt gemaakt, niet de Indische schutterij welke 7ooai« iedereen weet, daartoe geen aanleiding gTeft "
O n z e V e r ^ T v ^ ° g e n WiJ ° P d e g o e d e a c h t e n van Onze Club vertrouwen voor een aangenamen avond
Goede Rustbewaarders. Verleden Zaterdagavond vierde een niassche familie op Poeroeslengang alhier bruiloft, onder net geluid van krassende violen, dreunende 3 1 rnaataangevend handgeklap en het drinkenen S glas, werd gezongen en gedanst, gelijk de S s e r s dat nu eenmaal gewoon zijn wassers
v o S k H w a nJ. i n n e t nachtelijk uur de kampong-ronde voorbij die 't natuurlijk niet versmaadde eens even aan te leggen en 't duurde niet lang, ofook de brlve rustbewaarders genoten van de genoegens d ^ e r a / , ! S?nheidb Ä T T*"1 We" ^bfd fgt «genneid, dat de aanvoerder der ronde een e-eweirw baas.was in de beoefening van de poëzie S e ? E n e ? M z o° meesterlijk de bij de Niassere zoo geSÄÄK dat aiie aadere d— ^ v £ ALZ%t sr ^rkr toïr r^& Jampoenggenooten te waken, al ware 't o o k T e ^eZgiS\SJn ""T Na «loophol onte v a n , f l e t. bjnidspaar gedronken te hebben, tooe invloed Hde find,ehjk w e ê r d e s t r a a t op. Onder den *Sdf J Z k 0 U d e ™chüucht was hun «ver voor de B S f a k grenzeloos; alle menschen, welklze on 5 , lTvreSwe en' en ^ a a H ^ ™ d e n mannen^ nuurkar nf ! I ! , " aderen. W a r e n d ^ ten slotte werdet Hd.ail m 0 e S t e n z e e t a p p e n , en s t e e n e n h n m S d.e u kamPoeng-bewoners door een **Zaem^lït?Z h uT? hrm °Vertui^d' d S
rnstbewaara?rs! Reenen gooide. Brave (Sumatra-Bode)
Uit Amerika komt de tijding, dat de Zuid-Afrikaansche gedelegeerden eerst door den Staatssecretti H T I ! a t e r d 0 0 r Poldern Eoosevelt zijn ontvangen doch als particuliere personen. Met R. hadden ziï een gesprek, dat een kwartier duurde en waarin h i ?rf.,PerS0,0nli;ik- Veel empathie betuigde. Het kon echte zeide hij met op den weg der Vereende CrnZn Feü ° m w e r i d a d i g m den strijd tusscnen op te S e m ' 6 ' " "** Z u i d ' A f r ^ a a ^ c h e Republieken
veähn° l t 0 0 i ir g v a n h e t Panama-kanaal is op nieuw venhoven. De sectie van den Senaat, die de z a ï i handen heeft is tot de ontdekking gekomen eener de vernLhf* ^ 1 8 8 8' w a a r b « a a i i ü e Kanaal-MpJ kracliten en 8' 1S g e l e g d om van Pransche weïïkracnten en van Pransch materieel voor de werken £ f t e h m a^en. Hieraan kunnen de Vereenigde Men £ P,hntet o n d^ r w e, r p e n z e ^ ^ de Senatoren! Men is echter in Frankrijk op dit punt erg mak
Berichten uit Rome van het jubilé van den Paus
In het Engelsche Lagerhuis heeft de oorloo'smi hêSt 4 t a l ° f C k d e b e k^ Eems gedaan, dat hrj z ï met SaS 8 v e r l v n 0 g f r l d e z y n d e B o e r e n ^aarblijkelijk had ,vergist. Van de kansen op een spoedige bevreüi ging van den strijd repte hij niets. Uit Oost-lndië ontving het Aig. Hbld eentelea-ram dat m de districten Oendakan (Gendang Z l e f S van de afdeekng Koedoes m het zuiden van ifanari
Van persoonlijke ongelukken wordt niet gesoroken maar wel, dat de neerscnende ellende Ä m™" h n o ^ k o m t b« den nood, die reeds eldere op Java heerscht, is net dubbel goed, dat eenigzins ruf
S d 1JomST7ri? '"IlaaCSt6û ^ d °™ m S heboen delSg Tzenden. g U i d e ü ™ ^ H ° ^ ^ a ^ Wij hopen, nu het getal noodlijdenden n o e grooter is geworden, dat ook het aantal n^r?P lijdenden die ons geld zenden, zal toeneme? en óït ook de collectes, die a o de^er'op den compagnies, dag door de zorg van „Oost en West^'zullen lorden gehouden, ons in staat mogen stellen opn?euw ner draad een flink bedrag ter beschikking te S e n De vereemgmg „Tollens» te B r e d a ! geeft' ten bate onzer Javanen een soiree. S
Bij de plaat, die den regent van Lebak en zijn omgeving voorstelt, werd een woord van herinnering S wijd aan den assistent-resident, die reeds tal Van laren geleden in dat gewest den strijd durfde aan° binden tegen de misbruiken, die uit ons besturen van de Javaan door den invloed zijner hoofden voortvloei
K£' , % m / n d i e l a t e r' u i t d e n d i e D S t ontslagen in Nederland door zijn geschriften voor de belangen Van den inlander is opgekomen. Spreker betreurt het niet de zeggingskracht te hebben van den m veel opzichten zoo merkwaardigen strijder die in zijn geschriften als Multatuli zal blijven voortleven. Hrj betreurt dit om dat ook ten slo te hij not een onderwerp heeft aan te roeren, dat als het in wel l u maken?"001""811 W 6 r d v o o ^ e d ^ e n zeker S In vogelvlucht beeft hij met de aanwezigen het door zijne ligging en zijnen aard tot groote welvaart voorbestemde Java bekeken, maar hellas ! Er is thans niet alleen geen welvaart, er heerscht groote armoede nijpend gebrek, onder een groot deel der bevo kin' duizenden en duizenden lijden door gebrek aan voedsel eetneneiheobeernVen ^ ^ ° m d a t ^ ^ ^ ^ f t ï ,
„*?eu R tMgee,rin.g, s t e u n t l a nSs offlcieelen weg en het zal hoofdzakelijk hare taak zijn om maatregelen te nemen tegen verderen achreruitgang. Wij Nederlanders echter mogen onze Javaansche broeders en zustere met laten lijden en van honger sterven, zonder ook uit eigen beurs den nood te lenigen „Oost en West" brengt geld te zamen om dien steun te geven. Zooals op* de aankondiging vermeld, komt ook de opbrengst dezer voordracht ten bate van het fonds, maar 'tis een druppel in de zee" , Wees mildadig voor den Javaan! roept hij' daarom met alleen hun toe, die hier aanwezig zijn, maaf ook aan allen, die de mare van den h e e r J h ^ i t „ ^ bereiken 7al MPH 7QI ^I„ , . neerscnenden nood Dereuren zal. Men zal daarginder in het thans droeve Zonneland, er zoo erg dankbaar voor zijn
Boekaankondig-ing-. PaSa°iiboillSr r de'firma Erven JMalP Ufgo te raramaiibo, de S u n n a a m s e k e A l m a n a k voor ket j a a r 1 9 0 3 , en hoewel nu deze 15de ? a a ™ b jkens het voorwoord, reeds 15 September 1901 werd' uitgegeven, kunnen wij niet nalaten op het b e l a n g S boekje de aandacht te vestigen. ueiangrijKe Het begint met een woord, gewijd aan de na^e dachtenis van Frederik Willem van Eeden in leven Directeur van het Koloniaal Museum te Haarlem en Secretaris der Nederlandsche Maatschappij v ï ï S v e r i e d / d i e e r , z o ° ontzachelijk veel toe heelt b i j g e b r S dat thans ook de West-Indische Koloniën e e S r m a t é Fenw gf e r-? g laQ het Meederland ondervinden Een welgelijkend portret van den gemoedeliiken en bemlnneiyken ouden man, zoo als wij VanÏÏden de laatste jaren gekend hebben, versiert het boekje Voor de rest is de Almanak een volledige aanwijzer van alles, wat de belanghebbende of beiangstelSe ™ n S m m a m e zou willen weten, terwijl ooiTaW meene gegevens omtrent maten, gewichten "efciien Wil°dene wîfTen? ï* b u " - ^ d ' n z . niefo'nÄen'. z S d a t l ™ aanmerking maken, dan zou het zijn, dat alleen Suriname en niet ook Curacao en de andere eilanden er in werden opgenomen Liever hadden wij een West-Indische Almanak fp onze lees toch 7 gHnien-m P l a a t V a n deSurinaamschemaar toch zijn WIJ overtuigd, dat de leden van Oost en Weg» aan de uitgevers'dank wijten voor het handige
larGEzoarjDjEar.
De Mangostan of Maiigies. (Garcinia Mangostana L.) (Gruttiferae).
Voordracht te Leiden.
uitwerking M et zulk een instrument kan men van e e n ^ïch het leven t'huis hier in Indië « r a m o p k o n . n e e l aardig opvroolijken. Maar dat exploiteert H m r d ? uitvinding, hier ter plaatse *etTemnpd t • f flrma A" H- ïuinenburg, op breven n i ^ a l i n f l u e û C e e r e n ' z o o a ls hieronder beDe toe' d r d a t hï a d d e n w« d a n toch nooit durven denken. e toedracht der zaak is in 't kort als volgt: W r h L 7 d 0 0 r e e n b« gestoken, waardoor een haar Se^^JPZT} m e t ü e t S e v o 1^ d a t z« v°or 0rn haar ; - ? g a m b t e e n ervaren vervangster zocht, 2°cht Z A 1 ^ h a a r invaliditeit te vervangen. Zij ^rsoon VOn a r evenknie in de kookkunst m de Vaardde ^ a n e e n eerzame soldatenvroow. Deze aanharer k a«tf n- 0 0 k lnet a I d e n «ver en handigheid, ' s l v A e i g e n' h e t keukenbewind. ' ede ™ v a n d e n dag harer aankomst werd de ?te har«7l0entjl ' e c h t e r onverwachts tot in het dien^oentt1- r trouwe ziel geroerd door... aTentji 2 a r „ „ T 6 z i e lger°erd door.... ja waardoor? , l s Wldf °ilder, regelmatige beweging harer lippen > e moelî 3 w g f , t e l l e n' aardaPPeien te schmeS,' £ * *an ' S " W i e h C k Vn suPeriore kwaliteit to W J * algemeen van Java laat komen. Plotseling £ OöSUSfeift a c h h t e r g a l e r« i n 't hoofdgebouw £ H ich hier" S J M--bf Z m g e n : " I m tiefen Keiler r k i% gesteld M ü D h e e r h a d ziJn Gramophon S
Oost en West" is, hoe zij m de eerste plaats bedïïf om bij groot en klein, oud eniong riik en arm II* •' te verspreiden omtrent onze kolon%^i C t at n T* heeft Nederland zijn welvaaS ief dankin en volÄns de tegenwoordige begrippen van koloniaal tt? uaarom ook dure verplichtingen Is e-an^h h o , hiervan doordrongen, Lt^tThoor^SlxTtel^ een inniger band tusschen de toïoSën,ZS^moeZ land en wordt het dus de volkswenscn dm f« f M koloniale Staatkunde zal w o r S S c h t L ™+mMî en kracht toegepast dan J S f a e l S S S S g £ S f kehjker vallen dien weg in te slaaS, o"k Sv%ï £ weg trouwens, die op het zoolang mogelijk behouden onzer koloniën kans geeft, want Se p o h t S def 2 S mogendheden in Oost-Azié en de beteekenis Z ë,l gekregen heeft en China krh"en ztf K ~ d l o J a p a n koloniaal bestaan groote gevaren óri Z;nvooroas zeker hPt hcof ><- t, b ?~ a »evaren op waaraan wii zejser het best t hoofd zuilen kunnen bieden als o7, klem koloniaal leger gesteund wordt doo? Aet volk zelf, tot het besef gekomen, dat het door verandering van meester slechts verliezen kan veiandermg Spreker maant dus in 't belang van Nederland al de aanwezigen aan om lid van „Oost ï w ï te worden en hij doet dit bij voorkeurindezeASmi? stad, want heeft hij zoo straks seV^d ZÙ^T eemging kennis wil doen d S l n l e S r t nVW' en de jongeren, zy spreekt by v o o S r S t de ^a f f Q omdat m hen de toekomst ligH S f f i Ä J S f f i
sjaars l s m e ü üd eh krijgt men 't Weekblad f ^aneedneTg' d a t m e e m o e t d" e n e n tot d Ä S a S van de kenms, die wij beoogen. spreiding
b r £ 6 k e i a o g f a t n u o v e r tot zyn onderwerp e n crP Amsterdam^ °he d e b e k e n d e f r a a i e ^ b e e i d e n £ Amstezdamsche vereeniging (adres mei p P1-,
bergen, rivieren, plantengroei waârbii de ?i e'
godsdienst, gewoonten, handwerken en m v o I r S ' delen Een volgend twintigtal geeft San d I K h i van het hoofdbestaan van den inlande?, Ä bouw en van de vele andere cultures m e e £ vnn,,KEur0pefCh k a P i t a a l gedreven en producten voortbrengende, voor de buitenlandsche m ^ t b e
Vele Garcinia-soorten leveren gomhars die als o-nf-H C0ambon.iadeDerder W ° t gnbracM; B " ^ S oamDogia. Desi., Garc.-Morella, ook Cainbo°-ia-a-ntt-a n e e S e vnfcaht dG G a ^ i a - M â n g o s t a n a S g t fverÄe m;rngCS' WeI bekend ° n d e r de ûaam "m De „baar" of tötök is verrukt over den heerliiken sappigenen zoeten smaak der vrucht en haPt er even-re' tig in als m een lekkere jutte-peer. Het i n X d " e % S meer op dat van een sinaasappel, daar de m a Ä ook in schijven „djoering" is verdeeld, doch SS""een grooteren pit, waaromheen een aangenaam •movfS rose-witvleesch. Evenwel b ^ S S S S S S S S g^endee^enschappe^vóóralwanneerhetvSSsrh meVtenf^rln^t6^^ S i S h l S c h t ^ ^ S S r t slof ChfCM1 af" overeenkomst heeft0 ISRff™* z o o l d e " â a ? cima Morella Desr." schijnt te hebben ' wortenTnCaTtSC,hÜlenK Z i j n Z e e r iooizuurhoudend, zij ook tat n V n d l e , g e b r m k t t 0 t h e t l 0 0 i e n van huiden snoeren). Z W a r t v e rven van garen (visch of hengel'
fn^ e Z e-7 r u c h t s c h i l l en worden ook op velerlei wiize nSeliïl d e D fr e r als geneesmiddel bü"re e
Ä o r S r Ä dyssenterie aangewend. Het hout Ü ™ ^teik, zwaar grof en rood en levert goed 5ïïSL™S^^r^ er °^Sen en xijststampers van. Het laat zich echter moeieliik soliiten is meestal kwastig en moeielijk te bewerken ' Deze boom groeit liefst op de bergen.
zee/ g\ r sThiS C^de b e V a t t e n ^ r 0 o d e M e u r e t o f die
vruMeTSiZe^f " m a ng i s t a n"-- de -Koningin der ZrT n- Z!J h e e f t d e n vormvan een appel van middelaaane dln^sS'el'oTde 2 0^ 6 1, d e diePten vanboven cm
ni ^ r \ w e T / V ° û k ^ ^ «n l ' • , , e a d r i e millimeter dikte heeft
Heuvel te voorschijn, die door een geesti» schriiver »Venus, badende in rozen" werd gfnoemd 't feil teedere, geleiachtige vleesch omsluitïÓoveTe pitter a ï eeen?'e VZraanmde ? S M m b e v a t' ^ a r v a n echt ecuiDc, om aan de andere meer ruimte te laten iofc 01 wat plat 8edmkt en in haar g S b e l e m S SS
bezit iol°ens Ä , , ^ b a S t V a n d e mangi^tanboom oezit volgens de inlanders genezende krachten („Garcinia picrorhiza Mrg." of wel 0bat Sa-neer"
hoffen 0 0 m? nom i n d e ^ ^ Ä Z getroffen. Het hout is inwendig zwart van klemzeer hard en voor draaiwerk geschiktTS wortel beva,' een bitter smakende hars en vindt daarom ziire aln wending by de bereiding der bittere »saÏÏLr» Sagueerm het sap, dat, na afsnij ding van den no'- onee openden bloemknop, uit de daardoor ontstane w S verschillende palmen vloeit en dat men heeft laten S n waardoor het alkoholhoudend is geworden en bidwri mende eigenschappen Heeft verkregen. Dit sap zou echter spoedig tot bederf overgaan, zuur worden, en nm dit te voorkomen laat men een weinig Van den geschrapten wortel van dezen boom mede gisten het geen dezen drank, naar men vermeent, beter conserveert PeeKlrrirSnST'.SrÄar
Ook kan men de mangies in brandewijn met klonties 'S&SSXtiE* men in E u ri d e Äffi
v o H e ' S , , ^ ' * Zt f s..? e a T bl d e^erend m i d L
luhoud v a u Nederlandsche Tijdschriften voor Oost- en West-Indië.
De I n d i s c h e Gids. 2 4 e j a a r g . (1902) afl. M a a r t .
enz - Jhr wr T SCboe c u r s u s s e n voor Inlanders Tn^p.7 , ; M r:. L- v a n Bevervoorden tot Oldemeule • Indies rechtmatige vordering. - O Spat: Saii Poeteri Akal, een onuitgegeven Maleisch gedieht. - De Zuid kust van Nederi. Meuw-Guinea (Slot). Varia - Maan" delyksche Revue van brochures . . . . enz.
T i j d s c h r i f t v o o r lie t B i n ne ni a n d s c h B e s t u u r , Dl. 22, afl. 2 (Febr. 1902.) H. E. Steinmetz: Bewerking van de erondhnnr ordonnantie en ,van haar uitvoeringsvirschriften in £ pJoaht?enif f/eiSChe S p r e e k t a a l ! - S c i o S u : TTP.,fJ - 7 net opiumvraagstuk. - p. j . F . v a n Heutz : Zorg voor den Javaan ? - Wahlbeehm Vnm de laatste maal de Kening-werken - D c s i e " Een nieuwe dokter-djawaplaats op de Buiten" Bez^ W s ' w d ^ D e a c^eruit gang van
V e r S i a g e n v a n h e t I n d i s c h G e n o o t s c h a p . V e r g a d e r i n g v a n é F e b r . 1 9 0 2
rechtvaar VoTdtcht^ 0ntWikkeling ^ ^ ^
De I n g e n i e u r . 1 7e j a a r g. (l 902) No. 9.
W o ? / , T V a n d e r S]eiJden: De aanslibbing van het fflfcas 0ostelpe
M e d e d e e l i n g e n v a n w e g e h e t Nederi Z e n d e l m g g e n o o t s c h a p , Dl. 45, 4e s t u k .
dienst/eid1'^' ^ f ' w ' p e 6 r S C h t e r i n C h i n a God*' 0nSsri nn?J« oTp f' ; G u n n i n S : Evangelisatie of Umstiamsatte ? Referaat enz. - Mr. J. E Heeres • Bouwstoffen voor de Nederl.-Indische KerkgLschTedenL' M a a n d b e r i c h t v a n h e t N e d e r i . Z en d eI m g g e n o o t s c h a p . M a a a r t 190 2. Onze reis over de Karo-Hoogvlakte op Sumatra.
O r g a a n d e r N e d e r i . Z e n d i n g s v e r e e n i g i n g . M a a r t 190a. - JRH'MBliAnule : V a il P a ngh arepan naar Tasik-Malaja. Plecäignedtnkema: ^ d e C l a i n e e S C h e ^ d i e n s t i g e De I n d i s c h e Mercuur, 25e j a a r g . (1902) No. 9. Over Koffle-boomen en Cautchouclianen. - De tabaks S ï e ü D ? C l l e n K ^ K o m e t r S e n S d e l v a n i ; n 7 n r n r 7 a a / a v a - ~ Buitenlandsche rianaei van Japan. - 1 Or dans les colonies françaises Indigoveilmg te Semarang. - M a a n d J E OvîScht van Suriname. - Soekaboemische Landbouw-Wni gmg. - De Ned. Indische Escompto-MaatscLn^f S e ï Maa-h™- - Kon. L S
Verzending O.-I. Mail.
VOOÄ DEN HAAG. Amsterdam, Nederi., 14 Mrt. 28 Mrt 21 25 18 22 28 17
11.20 'sav. 11.30 'sav. 9.15 'sav. 6.30 'sav. 7.45 Tin. L— mid. 'J.45 'sav.
voor de Hno.,,Mr > ' « «eaenwerend midd vooi ue „bagueer. Mevr. J. M. J. C. v. d. M. Breda. 5 Januari 1902* I
ßotterdam, Lloyd, Genua, Nederland, 11 Marseille, Lloyd, Marseille, Pr. dienst, 8 Bi-indisi, Eng. dienst, 14 ' Napels, Duits, dienst, ^ ~ " v.-nu s av Via Marseille: Sappletoire verzending van brieven h,; f kaarten en aangeteekende stukken %a d ^ y T ' t den aangegeven maildag te 7.45 v m. ^ voJg™de op Via Napels: Sappletoire verzending den da- vnl„ ! den aangegeven maildag te 12 A Li V volgexlde °P op het vertrek der booten is daarvan S e t t ^ W ^ ' MAIL SURliMAME. Amsterdam, Nederi., 14 Mrt. 31 Mrt n o n , Southampton, Eng., 1 7 / ]]f ,s " . buppl. verzending daags daarna 6.30 'sav • aanolmK • ' altijd verzekerd. ' aan8lülti"g met St. Nazaire, Pr., S Maart 8 A p r ü 7>45 ^ MAIL CUEAÇAO. Via Genua den 3n van elke maand, alleen op verzoek Eiken Dnudag en Vrijdag G.30 'sav. via Southampton Uueenstown en New-York. ""luampton en
MAIE CONGO. Antwerpen den laatsten van elke maand 7 20 'sav Lissabon den 3n en den lSn van elke maand 8.19 MAIL CANAKISCHE EILANDEN, (ïeneriffe.) Southampton. Elken Vr^'dag 7.24 ' s av. Liverpool. Elken Maandag 7,24 's av. '
m.
A D V E R T E N T I E N.
BOEKHOUDEN, Opleiding voor examens en praktijk doOF G.L.REINDERHOFF, O f o r e c l i t s t r a a t 3 D e n Maas? Leeraar M. O. Boekhouden, Assistent v\h.Nederl. Inst, van Accountants, Gedipl. en pract. Boekhouder I ^ e e r a a r W. O. SCHOONSCHRIJVER "Verbetering van slecht, moeilijk schrift in fraai, vlug loopend, volgens practische,vlugge methode. Aanbevolen in het belang van studee • renden , handelsbedienden, ambtenaren en allen, die werkzaam zijn in of solliciteeren naar administratieve betrekkingen. Opleiding voor Examen M. O. Buiten Den Haag les per correspondentie. Billijke voorwaarden.
Dalm & van Amste
BATAVIA.
voor Brand enz. van 1805 t e ' s G r a v e n h a g e , Kantoor Z. O, Buitensingel 245 b/h. Bezuidenh. Directeuren : W. F. MASTENBROEK en C. W. VERSTEGE. Commissarissen : Mr. "W. K. F. P. Graaf van BYLANDT. Mr. J. G. GLEICHMAN. A. J. H. VAN KAPPEN. JJIC. MOULIJfl, p t i c i e n , I n s t r u m e n t m a k e r , 2e Wagenstraat 95, Den Haag, TELEFOON 704.
BMHJIJEK en PI&CE-WEZ Voorschrift van Heeren Doctoren. Artikelen voor Ziekenverpleging, Verbandstoffen, Brenkbanden. Suspensoirs enz. Aanleg en onderhoud van TELEFOON en ELECTRISCHE SCHELLEN
Beheer van boedels, bezittingen en ondernemingen. Bankierszaken. In- en Verkoop van Effecten. Inkoop van coupons in Europa betaalbaar. Beleeningen op effecten. Hypotheeken. Voorschotten op producten naar Europa Controleeren en bijhouden van administraties. Zee-verzekering (passagiersgoederen, verblijf in noodhaven. Verzekering van geldswaarden per post verzonden. Incasso's.
jTtiele $ Go. Veenestraaf 50 DEN HAAG.
Fabriek en Magazijnen Yan duurzaam Verzilverde ARTIKELEN VOOR Luxe en Huishoudelijk gebruik.
Koninkl. Nederl. Mandenfabriek en Magazijnen Firma W. F. VAN VLIET.
MerlandscMndisclie Effectenbank.
4 pCt. Pandbrieven
groot f 500.—, f 250.-, f 100.- en f 50.—.
Deze pandbrieven zijn niet aan uitloting onderhevig; de coupons zijn per 1 Juli en 1 Januari betaalbaar Ie
BATAVIA en te 'S-GRAVENIIAGE.
Koers van uitgifte 100 pCt.
J. Â. DE GRÜÏJTER,
ObrecMstraat 196, hoek Reinkenstr.
DEN HAAG.
Groots Sorteering
YIMACHELS, CALORIFÈRES
EN Majolica« TEGELKACHELPLATEN
Serre-jfteubelen en decoratie.
2 S T O O Ü I D E I ] S r i D E 1 5 8 . Volières, "YocjelLfeooïc Lange Beestenmarkt 4-6, Den Haag.
De WONIÏÏuGÏDS v/d. Hederlandscïie Bond van Makelaars in Vaste Goederen, Assurantiën, enz. o. m. bevattende de adressen der voornaamste M a k e l a a r s i n v a s t e g o e d e r e n v a n STeclerland. en de WONINGGIDS voor 's-GRAVENHAGE en OMSTREKEN opgemaakt door 't Administratiekantoor der firma FALKENBURG & Co. 's-GllAWJEWMAGE, üennenweg 04, zijn beide op aanvrage g r a t i s verkrijgbaar. Ook liggen deze gidsen op de informaüebureaux der Vereeniging «Oost en West» te 's-GBAVENHAGE en te WELTEVREDEN (Batavia) ter beschikking van belangstellenden.
c o Nederlandsen-Indische Deposito-Bank.
NEEMT GELDEN IN DEPOSITO
voor 12 maanden à 4 pCt, per jaar
a 6 // " 3 •/ " a
n 3 // « 2 ^ n » « terwijl over onmiddellijk opeischbare gelden 2 pCt. per jaar vergoed wordt.
Het onderpand der deposito's bestaat in hoofdzaak uit de 4 pCt. Owligatiën waarin de J a v a s c h e Banfc baar kapitaal en reservefonds mag beleggen.
OO, Indische Uitrustingen Yoor DAMES en HEEREN, in alle Prijzen.
k
A. A. KNEIJVER & ZONEN, Gedempte Raanistraat 11-12, ' S - G R A V E N H A G E . Hofleveranciers.
Nederlandsche Fabriek van Borduuren Passementwerken, Galonweverij à Jacquard, Photograflën en Teekeningen van \ a a n d e i s . Maconieke Artikelen enz. worden franco ter inzage gezonden. Zilveren Medaille Wereldtentoonstelling P A R I J S 1 9 0 0 . W. EEUVEES, 73 Wagenstraat 73,
TWEEDE â Mnl-isstie, I
(l-lss lie. P ' / „ è Oosterling 1".
tie ))
HAAGSCHE HOFJES met goud bekroond voorzien van bovenstaand handelsmerk verkrijgbaar bij W. R E U V E R S , W a g e n s t r a a t 7 3 , C0OISEUK, Den Haag. ]V.B. Voor de tropen verpakt in taernietiscli gesloten bussen.
TEEKENEiY ALLEEN TECES BRMDGEWAR.
Nemen alle risico's voor gemeenschap
pelijke rekening.
Kapitaal te «amen f 9.405.000. Reservefondsen ± „ 4 6 0 . 0 0 0 .
SLÜITEiV VERZEKERINGEN OP: Gebouwen^ Goederen, Producten, Meubilair
op zeer gunstige voorwaarden.
Palm k van Amste BATAVIA.
GOOSEN en SWAJMIAN.
"Vleugels yiano's en Orgels
RIJKE SORTEERING.
M e n v r ä g e c o n d i t i ë n v o o r
RUIL, HUUR en BETALING. 149, Boekhorststraat 149 a,
D E N H A A G .
Instituut „Hova", MEERWEG 10, BUSSUM.
Kostschool voor jonge dames van 6 tot 18 jaar. Gezond gelegen in bet Gooi. Fraaie omgeving. Groote tuin met Tennisveld. Prima aanbevelingen. Prospectus op aanvrage. w
Ipt^. Brood- en Beschuitfabriek
9 9
OVERHEMDEN n a a r m a a t .
Chemisier, 24—26 Hoogstraat, Den Haag.
Indische Uitrustingen.
Gasornamentcn
Nieuwe Armen van af f 0.6O. Nieuwe Schuiflampen met Gloeilicht van af f 5.50. Nieuwe 3-lichts Kronen met Gloeilicht van af 1 17. Surpriselamp met zijden Kap en Gloeilicht f 13.50. S I E Ï W E (leijser-Badkachel,
Wieuwste systeem, met groot nieuw BAD, met 3 jaar garantie en kostelooze plaatsing , f 60. 20a, Korte Houtstraat, Den Haag. Telefoon 1307.
95< O P G E R I C H T 1 6 8 0 . 8, OUDE MOLSTRAAT—DRIEHOEKJES 8, 's-Gravenhage. H o f l e v e r a n c i e r .
Gewoonen Isuoce Brood, Beschuit, Krentenbrood, ens. Geregelde bezorging door alle wijken der Stad en Scheveningen.
Vereeniging OOST en WEST A f deel ing 's-Gravenhage. Aan het Bureau Heerengracht 4 , zijn van 1 0 - 1 3 en van 8 - 4 uur, inlichtingen te bekomen omtrent de volgende personen die werk zoeken. Men kan die inlichtingen ook per brief vragen aan den Secretaris der 3de Commissie, den heer G. C. A. DE WITT, de Perponcherstraat n". 93.
Een gep. Onderofficier O.-I. Leger voor i ncasseering, oppasser en h u i s b e w a a r d e r .
Een modiste die werk in O o s t - I n d i ë zoekt.
Een Dame die lessen geeft in N o o r s o h , Zweedsch, D u i t s c h en I t a l i a a n s c h .
Drie ionge Dames voor Juffrouw van Gezelschap. Eene ook voor l e c t r i c e .
Twee bekwame l i n n e n n a a i s t e r s .
Gewezen Sergeant in W.-I. voor p o r t i e r , l o o p e r of h u i s b e w a a r d e r ; kan ook c o p i e e r w e r k verrichten.
Jonge Dame ter waarneming van het huish o u d e n en het oppassen van kinderen.
Een jonge Dame die als G o u v e r n a n t e of B o n n e naar Indiè wil.
Een Dame gew. onderwijzeres in Indië voor les geven aan of o p v o e d e n van kinderen.
Een gegageerd Onderofficier der Genietroepen zoekt een b e t r e k k i n g voor l o o p e n d beheer; schrijfwerk of eene eenvoudige administratie; ook kantoorwerk in die richting.
Eene dame voor 't les geven aan s p r a a k g e b r e k k i g e n .
Een Dame les geven in t e e k e n e n en port r e t s c h i l d e r e n .
Een gewezen Sergt.-majoor, timmerman der marine, voor p o r t i e r of h u i s b e w a a r d e r .
Een Dame voor a d m i n i s t r a t i e v e bet r e k k i n g .
Een Heer voor a d m i n i s t r a t i e v e b e t r e k k i n g of magazijnmeester.
Een Heer voor C o r r e c t o r aan eene drukkerij.
Een Dame voor waarnemen van een huish o u d e n en naar Indien gaan. Twee Dames om b e j a a r d e dame gez e l s c h a p te h o u d e n .
Een Dame zoekt plaatsing als Stenograaf, ook voor les geven.
Een jonge Dame zoekt een t ' h u i s zonder s a l a r i s bij eene dame om deze in de avonduren gezelschap te houden; kan in 4 talen voorlezen en maakt muziek.
Twee Dames om met eene familie op reis te g a a n ; waarvan de ééne Hollandsen, Duitsch, Fransch en Engelsen spreekt, hebben veel gereisd.
Eene Juffrouw voor D e p ô t h o u d s t e r .
Een bekwaam m a c h i n i s t m a c h i n e b a n k w e r k e r voor plaatsing in Oost- of West-Indië.
Eene jonge dame les geven in fröbelen.
Een gew. O.-I. ambt. voor adm. b e t r e k k i n g
Eene Dame v/h maken van fijnehandwerken.
De 's-Grarenhaagsche Boek- en Handelsdrukkerij voorheen Gebr. Giunta d'Albani.